Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Węgorzyno

studium uwarunkowań

i kierunków zagospodarowania

przestrzennego

gminy I miasta

węgorzyno

Zespół autorski:

arch. Janusz Korzeń - Główny Projektant (upr. urb. nr 305/88),

 mgr inż. Juliusz Korzeń- kordynacja zagadnień przestrzennych,

mgr inż.Jacek Godlewski, mgr inż. Włodzimierz Lewowski, mgr Kazimiera Kalita,

mgr inż.arch. Beata Makowska, mgr inż.arch. Janusz Nekanda-Trepka,

arch. Andrzej Omachel, arch. Beata Płatosz, mgr inż. Jarosław Róg,

mgr Anna Walkiewicz, mgr Eugeniusz Wilgocki,

Współpraca techniczna: Alicja Gabryluk, Janusz Lichocki, Krzysztof Korzeń

JELENIA GÓRA -SZCZECIN 21.06.2002

UKŁAD CZĘŚCI GRAFICZNEJ

WPROWADZENIE

1.         Długofalowe planowanie rozwoju ma szczególne znaczenie dla ukierunkowania bieżącej działalności samorządów gminnych. Wspólnym mianownikiem dla rozwiązywania problemów społecznych i gospodarczych w tej sferze są problemy właściwego wykorzystania zasobów przestrzeni miast i gmin. Rozwój równoważący sferę środowiskową, społeczną i gospodarczą, odbywający się bez degradacji środowiska, to jedyny możliwy i najbardziej obiecujący kierunek działań. Takie podejście ma szczególne znaczenie na terenie gminy i miasta Węgorzyno, znaczną cześć obszaru których zajmuje Iński Park Krajobrazowy i jego otulina. Kierunek przemian nie prowadzący do krótkotrwałego dobrobytu kosztem degradacji środowiska, przyjazny środowisku i ludziom spełnia rozwój zrównoważony – podstawa dla przyjętych w studium rozwiązań przestrzennych.

2.         Ukierunkowaniu rozwoju przestrzennego oraz społeczno-gospodarczego miasta i gminy Węgorzyno służą dwa dokumenty, stanowiące podstawowe elementy gminnego planowania strategicznego:

studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, integrujące priorytety ekologiczne, społeczne i gospodarcze z ładem przestrzennym,

strategia rozwoju, określająca podstawowe cele strategiczne rozwoju miasta i gminy oraz plan działań, mających służyć wdrożeniu strategii.

3.         Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego jest podstawowym dokumentem planistycznym, służącym określeniu polityki przestrzennej dla miasta i gminy sporządzonym dla całego ich obszaru na podstawie przepisów ustawy z 27 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym. Studium zawiera syntetyczny zestaw podstawowych informacji na temat stanu środowiska przyrodniczego i kulturowego, zagospodarowania przestrzennego gminy a także funkcjonowania jej systemów komunikacyjnych i uzbrojenia technicznego. Jest ono podstawowym źródłem informacji koordynacyjnych dla opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz przygotowania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, wydawanych bez planu miejscowego. Zgromadzony w studium zasób informacji może być wykorzystywany nie tylko dla prowadzenia polityki przestrzennej, ale także dla sporządzania programów gospodarczych i inwestycyjnych, promocji oraz opracowania ofert inwestycyjnych dla potencjalnych inwestorów, którzy zechcą uczestniczyć w rozwoju gospodarczym gminy.

4.         Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Węgorzyno opracowane zostało w Jeleniogórskim Biurze Planowania i Projektowania na podstawie umowy nr 1/2001 z dnia 22 czerwca 2001 r. zawartej pomiędzy JBPiP a Gminą i Miastem Węgorzyno. Studium składa się z następujących części:

uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego,

kierunków zagospodarowania przestrzennego,

części graficznej, złożonej z kompletu rysunków wykonanych w skali 1:10 000.

5. Przy opracowaniu studium wykorzystano podstawowe dokumentacje stanu zasobów środowiska przyrodniczego i kulturowego, a w tym „Waloryzację przyrodniczą gminy Węgorzyno” (wykonaną na Zlecenie UMiG Węgorzyno) oraz „Studium ochrony wartości kulturowych gminy Węgorzyno” (wykonane przez Regionalny Ośrodek Studiów i ochrony Środowiska Kulturowego Pomorza Zachodniego w Szczecinie na zlecenie jednostki autorskiej studium). Dokumentacje te zawierają wyczerpujące dane dotyczące stanu wymienionych komponentów struktury funkcjonalno- przestrzennej gminy, wskazane do wykorzystania w trakcie sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

6. Studium zostało przedstawione w czwartym kwartale 2001 r. do konsultacji społecznych na forum komisji Rady Miejskiej w Węgorzynie oraz przekazane do zaopiniowania odpowiednim jednostkom administracji rządowej, samorządowej i zainteresowanym instytucjom. Zalecenia i wnioski, zebrane w fazie konsultacji i opiniowania studium wprowadzono do finalnej redakcji studium.

CZĘŚĆ I.

UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

1.         POŁOŻENIE I CHARAKTERYSTYKA OTOCZENIA

1.         Miasto i gmina Węgorzyno leżą w środkowej części Województwa Zachodniopomorskiego, w Powiecie Łobeskim. Obszar gminy sąsiaduje od północy z gminami Radowo Małe i Łobez, od wschodu z gminą Drawsko Pomorskie, od południa z gminą Ińsko, natomiast od zachodu gminami Chociwel i Dobra Nowogardzka.

2.         Gmina położona jest na skrzyżowaniu dwu ważnych dróg: krajowej nr 20 prowadzącej ze Szczecina przez Stargard – Drawsko – Kościerzynę do Trójmiasta oraz drogi wojewódzkiej nr 151 – prowadzącej z Gorzowa przez Ińsko do Koszalina. Drogi te a także linia kolejowa, przebiegająca przez tereny gminy i łącząca Szczecin z Gdynią umożliwiają dobre jej skomunikowanie w skali ponadlokalnej. Północna część gminy leży w obszarze Wysoczyzny Łobezkiej, południowa natomiast wchodzi w skład Ińskiego Parku Krajobrazowego, utworzonego dla ochrony najcenniejszych pod względem przyrodniczym i krajobrazowym terenów Pojezierza Ińskiego.

2.         PODSTAWOWE DANE O GMINIE I MIEŚCIE

1.         Podstawowe dane statystyczne, dotyczące gminy i miasta w/g informacji udostępnionych przez Bank Danych Regionalnych GUS (stan na koniec 2000 r.) przedstawiały się następująco:

Tabela 1. Podstawowe dane statystyczne

3.         CHARAKTERYSTYKA OBOWIĄZUJĄCYCH PLANÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

3.1.      Miejscowy plan ogólny zagospodarowania przestrzennego miasta Węgorzyno

1.         Zasady rozwoju przestrzennego miasta określa miejscowy plan ogólny zagospodarowania przestrzennego, zatwierdzony uchwałą nr XXI/129/92 z dnia 27.04.92 r. Rady Miejskiej w Węgorzynie. Dotyczą one przede wszystkim:

stworzenia odpowiednich warunków dla poprawy jakości życia mieszkańców miasta,

określenia warunków ochrony środowiska naturalnego i kulturowego,

stworzenia podstaw przestrzennych dla prowadzenia racjonalnej gospodarki przestrzennej oraz łagodzenia konfliktów funkcjonalno- przestrzennych, powstałych w trakcie dotychczasowego rozwoju przestrzennego miasta,

określenia podstawowych funkcji miasta i jego podziału na strefy funkcjonalne,

określenia funkcji oraz przeznaczenia poszczególnych terenów,

określania zasad kształtowania zabudowy.

2.         Integralnymi częściami planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta jest tekst planu oraz komplet rysunków. Część ogólna tekstu planu zawiera opis strefowania obszaru miasta, ustalenia z zakresu ochrony środowiska, krajobrazu, zagadnień społecznych, ustalenia z zakresu inżynierii i infrastruktury technicznej, w tym rozwoju komunikacji, zaopatrzenia w wodę, odprowadzania ścieków, energetyki, telekomunikacji, zaopatrzenia w gaz. Część szczegółowa tekstu planu zawiera ustalenia dotyczące podstawowych funkcji, przeznaczenia oraz zasad kształtowania zabudowy w obrębie poszczególnych terenów wydzielonych w obszarze miasta.

3.         Plan określa wiodące funkcje miasta, wskazując na dominującą rolę funkcji obsługi ludności, na drugim miejscu lokując turystykę i rekreację. Uzupełniającymi funkcjami miasta mają być według jego zapisów przemysł, rolnictwo o raz jego obsługa. Plan określa ponadto zasady kształtowania struktury funkcjonalno- przestrzennej miasta i wyróżnia w niej:

strefę ochrony ekologicznej, w której zasięg wchodzą zbiorniki i cieki wodne położone w granicach miasta oraz tereny parku miejskiego i stadionu sportowego, objęte czynną ochroną środowiska przyrodniczego z dopuszczeniem sposobów użytkowania nie zagrażających zachowaniu równowagi ekologicznej;

strefę śródmiejską, w której zasięg wchodzi część centralna miasta; na jej terenie obowiązuje zakaz lokalizacji obiektów uciążliwych; zakłada się tutaj rozwój funkcji usługowych i wykształcenie centrum handlowo- usługowego, z poszanowaniem historycznego układu urbanistycznego i zachowanych elementów zabytkowego starodrzewu;

strefę zabudowy mieszkaniowo- usługowej o zróżnicowanej intensywności z dopuszczeniem funkcji nieuciążliwych dla otoczenia, wszystkich form zabudowy mieszkaniowej oraz lokalizacji podstawowych usług dla mieszkańców;

strefę produkcyjno- usługową z dopuszczeniem zabudowy mieszkaniowej, w obrębie której może być rozwijana dowolna działalność gospodarcza pod warunkiem ograniczenia uciążliwości z tym związanych;

strefę rolno- osadniczą z dopuszczeniem zabudowy siedliskowej oraz zabudowy mieszkaniowej i usługowej, pod warunkiem uzyskania przez inwestora zgody na zmianę przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolnicze;

tereny komunikacji, obejmujące rezerwę terenów dla istniejących i projektowanych elementów komunikacji drogowej i kolejowej, w tym terenów pod budowę obwodnicy w południowej części miasta.

4.         Wśród zapisów ogólnych planu istotne znaczenie mają ustalenia z zakresu ochrony środowiska, określające:

zasady ochrony gleb, realizowane poprzez racjonalny rozwój terenów zabudowy, właściwe wykorzystanie gruntów rolnych, ochronę gleb przed erozją; zapisy planu regulują również zasady wydobycia kopalin oraz rekultywacji obszarów zdegradowanych, między innymi dawnych wyrobisk i nieużytków;

zasady ochrony wód powierzchniowych, powiązanej z porządkowaniem gospodarki ściekowej i gospodarki odpadami;

zasady ochrony wód podziemnych, powiązane z porządkowaniem gospodarki ściekowej i gospodarki odpadami, szczególną ochroną ujęć wód, a także zakazem lokalizacji studni głębinowych w zasięgu lejów depresyjnych;

zasady ochrony atmosfery, określające działania na rzecz likwidacji niskiej emisji, przebudowy systemu drogowego i budowy obwodnicy miejskiej dla zmniejszenia emisji spalin w obszarze centrum miasta, oraz promocji stosowania gazu jako paliwa wykorzystywanego dla potrzeb przemysłu i urządzeń grzewczych;

zasady ochrony krajobrazu, określające zakres wprowadzania zieleni izolacyjnej w obrębie zakładów przemysłowych, zagospodarowania brzegów jezior, udostępniania i zasięgu plaż miejskich; powiązania terenów zielonych z ciągami pieszymi, wprowadzania nowych elementów w systemie zieleni miejskiej, zagospodarowania parków miejskich, utworzenia strefy ochrony biologicznej i wyznaczania drzew pomnikowych.

5.         Plan wskazuje również kierunki poprawy warunków życia mieszkańców, związane m.in. z:

zapewnieniem wysokich jakościowo dostaw wody do celów bytowych, objęciem kanalizacją sanitarną jak największej powierzchni zabudowy, wyznaczeniem terenów umożliwiających pełną obsługę w zakresie oczyszczanie miasta i unieszkodliwiania odpadów;

ochroną przed hałasem poprzez ograniczenie do minimum ruchu ciężkiego transportu na terenie miasta, wprowadzanie pasów zieleni izolacyjnej wokół terenów o podniesionym poziomie hałasu oraz eliminację źródeł hałasu w miejscach jego powstawania.

6.         W planie zakłada się podjęcie działań, mających na celu modernizację i rozbudowę sieci oraz urządzeń infrastruktury i komunikacji. Do najistotniejszych z nich należą m.in.:

pełne wykorzystanie i rozbudowa wodociągu komunalnego, powiązanego z ujęciem zaopatrującym w wodę Runowo Pomorskie;

utrzymanie i remonty istniejących studni lokalnych;

stopniową rozbudowę systemu unieszkodliwiania ścieków i ich odprowadzania do oczyszczalni miejskiej oraz objęcie jej zasięgiem wsi Połchowo i Runowo Pomorskie;

poprawa zaopatrzenia miasta w energię elektryczną;

budowa centrali telekomunikacyjnej oraz rozwój sieci telekomunikacyjnej;

rozwój systemu dystrybucji gazu płynnego oraz perspektywicznie doprowadzenie do miasta gazociągu i włączenie go w system dystrybucji gazu ziemnego;

przebudowa układu komunikacji w obrębie śródmieścia;

modernizacja ul. Grunwaldzkiej z zapewnieniem rezerwy terenu pod budowę wiaduktu nad torami kolejowymi w ciągu ulicy Jagiellońskiej;

budowę obwodnicy miejskiej w południowej części miasta;

budowę drogi lokalnej w kierunku Połchowa.

3.2.      Miejscowy plan ogólny zagospodarowania przestrzennego gminy Węgorzyno

1.         Zasady rozwoju przestrzennego gminy określa miejscowy plan ogólny zagospodarowania przestrzennego gminy Węgorzyno, zatwierdzony uchwałą nr IX/33/94 z dnia 29.11.1994 r. Rady Miejskiej w Węgorzynie. Dotyczą przede wszystkim:

stworzenia odpowiednich warunków dla poprawy jakości życia mieszkańców terenów wiejskich;

określenia warunków ochrony środowiska naturalnego, kulturowego i krajobrazu;

ustalenia hierarchii i funkcji poszczególnych jednostek osadniczych;

określenia wiodących funkcji tych obszarów oraz przeznaczenia poszczególnych terenów;

określenia zasad i uwarunkowań lokalizacji inwestycji;

określenia ustaleń z zakresu komunikacji i inżynierii.

2.         Integralnymi częściami planu jest tekst oraz komplet rysunków. Tekst planu odnosi się do obszaru gminy i określa planowane działania w ujęciu branżowym, z wyłączeniem terenów miasta, dotyczące istniejącego i projektowanego zainwestowania poszczególnych miejscowości w gminie, oraz podstawowych funkcji, przeznaczenia i zasad kształtowania zabudowy w obrębie poszczególnych terenów wydzielonych w obszarze tych miejscowości.

3. Plan ustala wiodące funkcje terenów gminy. Są to przede wszystkim rolnictwo, rybactwo, leśnictwo, przemysł i rekreacja. Plan ustala także hierarchię i podstawowe funkcje wiejskich jednostek osadniczych gminy, wskazując jako ośrodki usług podstawowych: Cieszyno, Mieszewo, Runowo Pomorskie oraz Lesięcin (ośrodki te mają spełniać funkcje obsługi rolnictwa, produkcji rolnej i przemysłu rolno- spożywczego) i przypisując pozostałym miejscowościom funkcję rolniczą. Obok rozwoju funkcji rolniczej plan zakłada również możliwości rozwoju rekreacji w miejscowościach: Brzeźniak, Cieszyno, Dłusko, Przytoń, Sielsko, Trzebawie; przetwórstwa rolno-spożywczego w miejscowościach: Cieszyno, Mieszewo, Przytoń, Runowo, Dłusko, Sielsko; obsługi leśnictwa w miejscowościach: Ginawa, Rogówko, Zwierzynek.

4. Dla rozwoju funkcji rolniczej plan wskazuje dwa rejony rozwoju:

obszar średnio intensywnej gospodarki rolnej, położony w północno- zachodniej części gminy, poza obszarami chronionymi; na terenie tym wskazuje się przede wszystkim możliwości rozwoju inwestycji związanych z gospodarką żywnościową;

obszar rozwoju rekreacji i mało intensywnej gospodarki rolnej w południowej części gminy, w bezpośrednim otoczeniu i na obszarze Ińskiego Parku Krajobrazowego; na terenie tym plan zakłada przede wszystkim rozwój funkcji rekreacyjnej.

5.         Plan zapewnia także możliwość rozwoju rybactwa, pod warunkiem prowadzenia ekstensywnej gospodarki rybackiej na jeziorach leżących w obszarze Ińskiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny oraz na jeziorach wykorzystywanych rekreacyjnie. Intensywny rozwój gospodarki rybackiej może mieć miejsce w północnej części gminy, przy wykorzystaniu dla budowy stawów rybnych obniżeń terenu, pokrytych glebami o niskich klasach bonitacyjnych w rejonach wsi: Brzeźnica, Brzeźniak, Sielsko.

6. W zakresie gospodarki leśnej plan zakłada przyrost powierzchni lasów na terenie gminy o 570 ha oraz przyrost powierzchni lasów ochronnych w dolinach rzecznych i pasach przybrzeżnych jezior, przy jednoczesnym ograniczaniu zalesiania polan śródleśnych, które utrzymuje się jako żerowiska dzikiej zwierzyny. Plan zachowuje lokalizację istniejących osad leśnych oraz możliwość rozwoju przemysłu drzewnego we wsiach: Runowo Pomorskie, Gościsław, Nowe Węgorzynko.

7. W dziedzinie produkcji przemysłowej plan zakłada dalsze wykorzystanie istniejących obiektów przemysłowych w Cieszynie, Runowie Pomorskim, Runowie, Gościsławiu, Gardnie i Mieszewie oraz wskazuje nowe tereny rozwoju funkcji przemysłowej, składów i magazynów w Runowie Pomorskim, przetwórstwa owoców w Sielsku.

8.         Dla terenów gminy znajdującej się w obszarze Ińskiego Parku Krajobrazowego, plan wprowadza ustalenia dotyczące rozwoju funkcji rekreacyjnej i określone w jego planie ochrony, do których należą m.in. planowane:

wykorzystanie dla tego celu rezerw terenu w istniejących ciągach zwartej zabudowy, z wyjątkiem terenów znajdujących się w pasie 100 m od brzegów jezior;

zakładanie małych pól namiotowych, bez możliwości budowy stałych noclegowych obiektów kubaturowych;

modernizacje szlaków turystycznych i udrożnienie tras kajakowych na rzekach Brzeźnicka Węgorza i Ukleja;

budowa parkingów przy drodze krajowej w rejonie Cieszyna, wojewódzkiej w rejonie Lesięcina, oraz przy drogach powiatowych w rejonach wsi Trzebawie, Sielsko, Dłusko, Brzeźniak, Przytoń, Sulice.

9.         Wśród innych ustaleń planu, dotyczących zagadnień ochrony środowiska przyrodniczego i krajobrazu należy wskazać zalecenia dotyczące ochrony obszarów i obiektów prawnie chronione oraz wskazanych do objęcia ochroną, takich jak:

pomniki przyrody;

użytki ekologiczne „Pełnikowe Łąki” „Płaskowyż nad Samotnikiem” oraz „Dłuskie Wzgórza”;

parki zabytkowe w obrębie wsi: Brzeźniak, Cieszyno, Dłusko, Gardno, Ginawa, Kąkolewice, Kraśnik Łobeski, Lesięcin, Mieszewo, Podlipce, Rogówko, Runowo, Sielsko, Stare Węgorzynko, Wiewiecko, Winniki, Zwierzynek;

lasy ochronne nad jeziorami Brzeźniak, Dłusko, Dubie i Przytoń;

gleby ochronne klas bonitacyjnych III-IVb, podlegające ochronie przed przeznaczeniem ich pod zabudowę;

stanowiska ptaków chronionych;

planowany rezerwat przyrody „Samotnik”;

planowane pomniki przyrody;

planowany obszar chronionego krajobrazu;

planowane użytki ekologiczne „Sambórz Mały”, „Stawy Połchowskie”, „Wierzchucice”.

10. Plan określa także zasady ochrony takich składników środowiska przyrodniczego jak wody powierzchniowe i podziemne i obszary występowania surowców naturalnych. Zapisy dotyczące ochrony tych elementów formułowane są w formie zakazów, nakazów oraz zaleceń określonych działań dla ochrony określonych składników środowiska.

11.       Wartościowe elementy środowiska kulturowego na terenach gminy są chronione zapisami planu w formie zakazów, nakazów oraz zaleceń określonych działań w odniesieniu do wyznaczonych na jego rysunkach:

strefy „A” ścisłej ochrony układów przestrzennych;

strefy „B” ochrony układów przestrzennych;

strefy „K” ochrony krajobrazu;

strefy „E” ochrony ekspozycji;

obiektów ujętych w ewidencji konserwatorskiej;

terenów objętych strefami ochrony archeologicznej.

12.       Plan zakłada szereg działań, mających na celu modernizację i rozbudowę układu komunikacyjnego oraz urządzeń infrastruktury technicznej. Do najistotniejszych z nich należą:

utrzymanie istniejącego układu komunikacji oraz budowy obwodnicy m. Węgorzyno w ciągu drogi krajowej nr 20;

modernizacja i remonty elementów układu drogowego;

zachowanie rezerwy terenu pod ewentualną budowę autostrady Szczecin-Gdańsk;

budowa parkingów w rejonie Sulic, Cieszyna, Lesięcina, Sielska, Przytonia, Brzeźniaka, Dłuska, Trzebawia;

rozbudowa szlaku kolejowego na linii Szczecin- Gdańsk o drugi tor, utrzymanie istniejących stacji i przystanków oraz linii wąskotorowej Dobra-Mieszewo-Łobez;

utrzymanie i rozbudowa dotychczasowego systemu zaopatrzenia w wodę poprzez zwodociągowanie wsi: Sarnikierz, Sulice i Małe Węgorzynko;

budowa studni rezerwowych w Wiewiecku, Połchowie, Chwarstnie;

utrzymanie i rozbudowa dotychczasowego systemu odprowadzania ścieków obejmująca wszystkie miejscowości o zwartej zabudowie;

zachowanie zasilania miejscowości gminy z pełnym wykorzystaniem systemu linii średniego napięcia 15kV wraz z przebudową i budową stacji transformatorowych;

gazyfikacja terenów gminy z wykorzystaniem planowanego gazociągu wysokiego ciśnienia Łobez- Węgorzyno-Chociwel-Recz.

3.3.      Zmiany miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Węgorzyno dla miejscowość Cieszyno i Przytoń

1. Zmianami planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy objęte zostały w ostatnim okresie części terenów dwu miejscowości tj. wsi Cieszyno i Przytoń. Zmiana planu uchwalona Uchwałą Nr IX/33/94 z dnia 29.11.1994 r. Rady Miejskiej w Węgorzynie dla pierwszej z w/w wsi określa nowe funkcje ogólnodostępnych terenów rekreacji, terenów upraw rolnych oraz terenów turystycznych, położonych na terenach wsi Cieszyno we wschodniej części gminy, w bezpośrednim otoczeniu Jeziora Woświn. Określa ona podział obszaru opracowania na tereny o różnym sposobie zagospodarowania, lokalne standardy kształtowania zabudowy, ustalenia w zakresie ochrony środowiska, komunikacji, inżynierii oraz zakresu zmian przeznaczenia gruntów. Druga zmiana, uchwalona Uchwałą Nr XVI/168/99 z dnia 29.12.1999 r. Rady Miejskiej w Węgorzynie określa nowe funkcje ogólnodostępnych terenów upraw rolnych oraz terenów turystycznych, położonych na terenach wsi Przytoń, przy zachodnim brzegu Jeziora Węgorzyno. Zmiana ta określa podział obszaru opracowania na tereny o różnym sposobie zagospodarowania, lokalne standardy kształtowania zabudowy, ustalenia w zakresie ochrony środowiska, komunikacji, inżynierii oraz zakresu zmian przeznaczenia gruntów.

4.         PLAN OCHRONY IŃSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO

1.         Południowa część terenów gminy Węgorzyno położona jest w obszarze Ińskiego Parku Krajobrazowego, utworzonego na mocy uchwały nr IX/55/81 z dnia 4 listopada 1981 r. Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie. Park posiada plan ochrony, zatwierdzony rozporządzeniem Wojewody Szczecińskiego nr 3/92 z dnia 9 marca 1992 roku. Głównym jego celem jest sformułowanie zasad ochrony przyrody na terenie Parku i jego otuliny, obejmujących:

zachowanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych Pojezierza Ińskiego,

ochrona terenów parku jako ostoi ptaków o randze europejskiej,

utrzymanie zachodzących tu procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów,

zachowanie różnorodności gatunkowej,

zapewnienie istnienia i ciągłości gatunków i ekosystemów,

kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody,

przywracanie do pierwotnego stanu zasobów przyrodniczych.

2. W obszarze Parku i jego otuliny plan dopuszcza prowadzenie wszelkich typów działalności gospodarczej w sposób nie powodujący degradacji naturalnych walorów przyrodniczych i ładu przestrzennego. Dla określenia warunków rozwoju przestrzennego poszczególnych części Parku i jego otuliny, plan ochrony dzieli jego obszar na następujące jednostki strukturalne:

miasta o funkcji rekreacyjnej,

wsie o funkcji rekreacyjnej i inne,

jeziora o funkcji rekreacyjnej i innej,

rejony wypoczynku letniskowego,

obszary wokół obiektów inwentarskich poza miejscowościami,

stawy rybne,

tereny eksploatacji surowców,

lasy,

użytki rolne.

3. Obok ustalenia zasad ochrony i kształtowania krajobrazu oraz prowadzenia gospodarki na terenach w/w jednostek plan zawiera szereg wskazań, dotyczących udostępnienia Parku dla turystyki i rekreacji. Należą do nich:

możliwie najpełniejsze wykorzystanie dla celów rekreacji terenów otuliny Parku dla ochrony rdzennej części jego obszaru przed wprowadzaniem nowych obiektów i urządzeń dla obsługi ruchu turystycznego;

umożliwienie powszechnej dostępności walorów przyrodniczych Parku i położonych na jego terenie obiektów rekreacyjnych;

realizacja nowych obiektów jak najlepiej wkomponowanych w istniejące układy przyrodniczo krajobrazowe, lokalizowanych w miejscach mało eksponowanych, (zakazuje się w związku z tym zabudowy wierzchołków lokalnych wzniesień), wznoszonych w gabarytach do wysokości jednej i jednej i pół kondygnacji, ze stromymi, symetrycznymi dachami, przy preferencji drewna jako podstawowego materiału budowlanego;

wykorzystywanie kulminacji terenu do tworzenia ciągów i punktów widokowych z zagospodarowaniem ich w sposób nie degradujący otoczenia;

wykorzystywanie na cele letniskowe istniejących zagród z wynajmem kwater prywatnych;

zakaz lokalizacji nowych ośrodków wypoczynkowych i obiektów letniskowych poza istniejącą zabudową z wyjątkiem wykorzystywania do tego celu zagród i opuszczonych siedlisk oraz miejsc wyznaczonych w planie Parku;

zakaz lokalizacji domków letniskowych oraz wykorzystywania na te cele siedlisk położonych w pasie 100 m. od brzegów jezior;

dostosowanie skali i form zagospodarowania rekreacyjnego do chłonności jezior, plaż i otaczających je lasów w strefach penetracji ruchu turystycznego oraz do walorów krajobrazowych terenu;

zakaz prowadzenia szlaków pieszych i lokalizowania miejsc wypoczynku na obszarach ostoi zwierzyny i rezerwatów przyrody;

ograniczenie ilości pomostów i przystani nad brzegami jezior do ilości wyznaczonej w planie Parku;

możliwie największe nasycenie terenów rekreacyjnych zielenią wysoką.

Uwaga: Uproszczony zapis graficzny ustaleń obowiązujących na terenach gminy i miasta planów zagospodarowania przestrzennego został przedstawiony na rysunku studium nr 1: „Uwarunkowania stanu zagospodarowania przestrzennego oraz stanu władania”.

5.         Charakterystyka wniosków do studium

1. W odpowiedzi na pismo Burmistrza Miasta i Gminy Węgorzyno z dnia 16.07.01, zawiadamiające o przystąpieniu do sporządzania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy, dwadzieścia sześć instytucji i organizacji, otrzymano w ustawowym terminie osiemnaście wystąpień. Zawarto w nich szereg wniosków do uwzględnienia w pracach nad studium. Przedstawia się je poniżej w chronologicznym układzie:

MVV Polska sp. z o.o. w piśmie z dnia 26.06.01 wnosi o umożliwienie budowy na terenie gminy zespołów elektrowni wiatrowych;

Szczecińskie Kopalnie Surowców Mineralnych S.A. w piśmie z dnia 25.07.2001 wnoszą o uwzględnienie złoża kruszyw „Storkowo” wraz z terenem górniczym;

Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w piśmie z dnia 26.07.2001 wnosi o uwzględnienie następujących inwestycji: remontu jazu w Mieszewie, budowy jazu na jeziorze Żabice, budowy zastawek na kanale Połchowo, grobli na kanale Sielsko- Mielno, na rzece Przytonka, odbudowy jazu na jeziorze Woświn, wskazania możliwości budowy elektrowni wodnych;

Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie w piśmie z dnia 26.07.2001 wnosi o wykorzystanie „Projektu warunków korzystania z wód dorzecza Regi i Przymorza”, opracowanego przez tę instytucję;

Wydział Zarządzania Kryzysowego Ochrony Ludności i Spraw Obronnych Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w piśmie z dnia 26.07.2001 wnosi o zachowanie na terenie gminy budowli ochronnych, odpowiednie planowanie zabudowy, sieci infrastruktury, wyznaczenie na terenie gminy tras do przewozu materiałów niebezpiecznych oraz spełnienie wymagań ochrony przeciwpożarowej;

Wydział Ochrony Środowiska i Polityki Rolnej Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w piśmie z dnia 30.07.2001 wnosi o ujęcie danych, dotyczących lokalizacji gatunków i siedlisk chronionych, określenie zasad racjonalnej gospodarki zasobami przyrodniczymi i zachowania walorów przyrodniczych oraz określenie skutków wpływu przyjętych kierunków rozwoju gminy na obszar Ińskiego Parku Krajobrazowego; dodatkowo w piśmie z dnia 01.08.2001 wnosi o uwzględnienie udokumentowanych i perspektywicznych złóż kopalin, określenie zasad rekultywacji wyeksploatowanych wyrobisk, oraz zaopatrzenia ludności w wodę i odprowadzania ścieków;

Dyrekcja Ińskiego Parku Krajobrazowego w piśmie z dnia 31.07.2001 wnosi o uwzględnienie zapisów rozporządzenia w sprawie Ińskiego Parku Krajobrazowego, ustaleń jego planu ochrony oraz waloryzacji przyrodniczej gminy;

Wydział Rozwoju Regionalnego i Infrastruktury Technicznej Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w piśmie z dnia 02.08.2001 wnosi o uwzględnienie zasad ekorozwoju, określenie warunków dla rozwiązywania problemów, wynikających w położenia gminy, jej funkcji i potrzeb oraz gospodarowania surowcami nieodnawialnymi, a także określenie zasad rozwoju systemu komunikacji i sieci infrastruktury technicznej;

Generalna Dyrekcja Dróg Publicznych Oddział Północno- Zachodni w piśmie z dnia 05.08.2001 wnosi o traktowanie w zapisach studium drogi krajowej nr 20, przebiegającej przez tereny gminy jako drogi klasy „G”;

Wojewódzki Oddział Służby Ochrony Zabytków w Szczecinie w piśmie z dnia 14.08.2001 wnosi o wykonanie jako części opracowania - studium walorów krajobrazu kulturowego i wskazanie w nim polityki oraz zasad ochrony zasobów dziedzictwa kulturowego.

2. W trzech wystąpieniach, Wydziału Nadzoru Geodezyjno-Kartograficznego i Nieruchomości Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego z dn. 31.07.2001, Delegatury Urzędu Ochrony Państwa w Szczecinie z dn. 31.07.2001 i Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Szczecinie z dn. 14.08.2001 nie wniesiono żadnych uwag do opracowywanego studium.

3. W pracach nad studium uwzględnione zostały także wnioski osób fizycznych, dotyczące zmiany przeznaczenia znacznej części gruntów rolnych gminy na różne cele inwestycyjne. W latach 1995- 2001 do Urzędu Miasta i Gminy trafiło łącznie 81 takich wniosków. W większości wnioski te dotyczą przeznaczenia gruntów rolnych na cele rekreacyjne (złożono 61 wniosków, związanych z tego typu działalnością). Zjawisko to jest następstwem procesu wyprzedawania gruntów w atrakcyjnie pod względem krajobrazowym położonych terenów gminy. Nabywcami są najczęściej ludzie z poza jej terenu. Drugie miejsce pod względem ilości zajmują wnioski dotyczące przeznaczenia gruntów rolnych pod zalesienie (jest ich łącznie 14), złożyły je zarówno osoby fizyczne jak i Nadleśnictwo Łobez. Tylko 4 wnioski dotyczą zmiany użytkowania gruntów rolnych i przeznaczenia ich pod zabudowę mieszkalną i gospodarczą w ramach budowy siedlisk. Wnioski te wiążą się z przyszłym opracowaniem stosownych zmian planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy. Ważniejsze obszary wskazane do opracowania tych zmian ujęte zostały w niniejszym studium.

4. Zarząd Gminy Węgorzyno doprowadził do podpisania w dniu 10.07.2001 r. umowy z Oddziałem Terenowym Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa ze Szczecina w sprawie współpracy w procesie rozdysponowania mienia jakim ona dysponuje na terenie gminy. W wyniku podpisania w/w umowy wytypowano tereny do przekazania na dobro gminy o łącznej powierzchni 2.620,7 ha. W związku z tym sformułowane zostały także wnioski dotyczące zmiany sposobu użytkowania tych terenów. Największa część tych gruntów ma być przeznaczona pod zalesienia i przekazana pod zarząd Nadleśnictwa Łobez. Dotyczy to 2.371,3 ha znajdujących się pod zarządem Agencji, położonych przede wszystkim w sąsiedztwie miejscowości: Cieszyno, Ginawa, Mielno, Mieszewo, Winniki oraz Kąkolewice. Druga część tych terenów, o powierzchni 204,6 ha ma być przeznaczona dla potrzeb rekreacyjnych, w części mieszkaniowych i przemysłowych. Największe obszary wskazane pod zabudowę rekreacyjną koncentrują się w strefie przybrzeżnej jezior w sąsiedztwie miejscowości: Cieszyno, Gościsław i Nowe Węgorzynko. Zmianę użytkowania gruntów na cele produkcji postuluje się dla dwóch stref- w rejonie Ginawy i Runowa Pomorskiego. Najmniejszą część omawianych gruntów stanowią tereny o łącznej powierzchni 26,7 ha, położone w Węgorzynie. Postuluje się zmianę sposobu użytkowania tych gruntów z funkcji rolniczej na zabudowę mieszkaniową, usługową i rekreacyjną.

5. Z odrębnym wnioskiem, dotyczącym zmiany użytkowania gruntów w przypadku sporządzania nowych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego wystąpiło Nadleśnictwo Łobez, które postuluje zalesienie gruntów nieleśnych o łącznej powierzchni 98,8 ha, znajdujących się pod jego zarządem.

Uwaga: Zestawienia postulatów dotyczących zmian sposobu użytkowania gruntów na terenach gminy i miasta zostało przedstawione na rysunku studium nr 1: „Uwarunkowania stanu zagospodarowania przestrzennego oraz stanu władania”.

6.         Rekomendacje z GMINNEJ strategii rozwoju

1. Gmina dysponuje strategią rozwoju, opracowaną przez Regionalne Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich w Barzkowicach w 2000 roku i uchwaloną w 2001 r. przez Radę. Wraz z niniejszym studium stanowi ona podstawowy dokument planowania strategicznego gminy. Strategia zawiera diagnozę stanu zagospodarowania i zasobów gminy, określenie celów strategicznych jej rozwoju oraz sześciu programów rozwoju poszczególnych gałęzi gospodarki gminnej. Dokument ten zawiera również zbiór zadań, wskazanych do wykonania przez Radę i Zarząd Miasta i Gminy na poszczególnych etapach wdrażania strategii.

2.         Wśród w/w sześciu programów składających się na przyjęty w strategii plan operacyjny znajdują się:

program 1 pt „Zrównoważony rozwój funkcji turystycznej”,

program 2 pt „Ochrona przyrody i środowiska naturalnego”,

program 3 pt „Rozwój rolnictwa, leśnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego”,

program 4 pt „Infrastruktura techniczna”,

program 5 pt „Rozwój infrastruktury społecznej”,

program 6 pt „Aktywizacja miejscowego rynku pracy i ograniczenie bezrobocia. Rozwój przedsiębiorczości”.

3. Strategia obejmuje plan działań dla realizacji założonych zamierzeń rozwojowych w perspektywie najbliższych piętnastu lat. W pracach nad niniejszym studium dążono do uzyskania spójności obu dokumentów. Wśród w/w działań, szczególne znaczenie dla rozwoju przestrzennego miasta i gminy mają określone ich grupy z zakresu komunikacji i infrastruktury technicznej. wymienić tu należy m.in.:

działania w dziedzinie infrastruktury komunikacyjnej: modernizację drogi krajowej nr 20 w połączeniu z budową obwodnicy miasta, remonty dróg powiatowych, budowę chodników w miejscowościach sołeckich, budowę parkingów w miejscowościach rekreacyjnych, remonty i modernizacje dróg gminnych;

działania w dziedzinie gospodarki wodno- ściekowej: budowę studni głębinowych, modernizację sieci wodociągowych i hydroforni w miejscowościach Ginawa, Wiewiecko, budowę kanalizacji sanitarnej w miejscowościach Runowo Pomorskie, części miasta Węgorzyno, Cieszyno, Mielno, Chwarstno, Winniki, Trzebawie, Połchowo, modernizację i rozbudowę oczyszczalni ścieków, modernizację przepompowni ścieków w Węgorzynie;

działania w dziedzinie elektroenergetyki: budowę stacji transformatorowych, systemów oświetlenia ulicznego i przesyłowych;

działania w dziedzinie telekomunikacji: rozwój sieci telekomunikacyjnej na terenie gminy;

działania w dziedzinie gazownictwa i energetyki cieplnej: gazyfikację miasta i gminy, modernizację kotłowni i termoizolację budynków komunalnych;

działania w dziedzinie kultury i sportu: zagospodarowanie otoczenia hali sportowej;

działania w dziedzinie wspierania przedsiębiorczości: utworzenie gminnego Centrum Przedsiębiorczości  i Edukacji Pozaszkolnej;

aktualizację planu zagospodarowania przestrzennego.

7.         REKOMENDACJE ZE STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO

1.         Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego, uchwałą z dnia 23 października 2000 r., przyjął "Strategię Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2015". Jest to dokument określający zasadnicze kierunki oraz metody działania pozwalające na zwiększenie tempa rozwoju województwa. Ma być on podstawą do podejmowania działań na rzecz poprawy warunków życia, pracy i wypoczynku społeczności województwa, pokonania wewnętrznych zróżnicowań i osiągnięcia pełnej jego integracji.

2. W zapisach strategii rozwoju województwa tereny miasta i gminy Węgorzyno znalazły się w wielkoprzestrzennym obszarze funkcjonalnym Nr III, w wydzielonym subregionie III D. Obszar ten w generalnym ujęciu wskazuje się do selektywnej, wielofunkcyjnej aktywizacji gospodarczej, ze szczególnym uwzględnieniem funkcji turystycznej, uzdrowiskowej, rolniczej, leśnej i przetwórstwa. Będzie mieć tu miejsce wielofunkcyjny rozwój centrów urbanizacji, przy zachowaniu istniejących i kreowaniu nowych form ochrony przyrody i krajobrazu, z uwzględnieniem wymogów zrównoważonego rozwoju. W szczególności dla terenów miasta ni gminy przewiduje się w strategii wielofunkcyjny rozwój z preferencjami dla rozwoju funkcji turystycznej. Preferuje się na tutaj także rozwój rolnictwa i leśnictwa oraz przetwórstwa rolno-leśnego, dopuszczalny jest też selektywny rozwój funkcji produkcyjnych przy zachowaniu wymogów ochrony przyrody, ze szczególnym uwzględnieniem istniejących gałęzi produkcji i przemysłu wydobywczego.

3. W strategii rozwoju regionu przewiduje się m.in. modernizację drogi krajowej nr 20 i zwiększenie dostępności komunikacyjnej terenów gminy. Realizacja tych zadań będzie wspomagana ze środków wojewódzkiego programu rozwoju regionalnego na lata 2001-2002, który będzie podstawą do ubiegania się o ich wsparcie z budżetu państwa w ramach kontraktu wojewódzkiego. Integralną częścią tego dokumentu mają być programy rozwoju inicjowane przez samorządy terytorialne oraz inne podmioty zaangażowane w rozwój regionalny.

8.         REKOMENDACJE Z NOWEJ KARTY ATEŃSKIEJ DLA PLANOWANIA ROZWOJU MIAST

1.         Istotne uwarunkowania dla określenia kierunków rozwoju przestrzennego przede wszystkim siedziby władz gminnych i szeregu lokalnych instytucji obsługi mieszkańców – m. Węgorzyno stwarzają rekomendacje z tzw. Nowej Karty Ateńskiej przyjętej w Unii Europejskiej w 1998 r. Dokument ten zalecający wprowadzenie w praktykę planowania i rozwoju terenów miejskich szeregu zaleceń Europejskiej Rady Urbanistów, podaje się poniżej w układzie przyjętym przez autorów Karty w postaci „Dziesięciu zaleceń”. Zalecenia te mogą mieć również odniesienie dla obszarów wiejskich u progu XXI wieku, gdzie w nurcie postępującej urbanizacji zacierają się przyjęte powszechnie granice i podziały typów i podstawowych funkcji jednostek osadniczych, przy jednoczesnym wzroście wymagań mieszkańców pod względem poprawy warunków zamieszkiwania i standardów obsługi ludności.

2. I zalecenie dotyczy „miasta dla wszystkich”. Poprzez planowanie rozwoju i środki społeczno-gospodarcze wszystkie grupy mieszkańców, łącznie z nowoprzybyłymi, powinny zostać włączone w społeczne, gospodarcze i kulturalne życie miasta. Proces planowania miast musi spełniać wymagania współpracy i zaangażowania na szczeblu lokalnym, tak aby rozwijać społeczne zainteresowanie kształtowaniem środowiska i poprawą warunków społeczno-gospodarczych. Jeśli w procesie planowania i rozwoju miasta mają być zaspokojone potrzeby i aspiracje wszystkich grup mieszkańców, to wszystkie grupy muszą uczestniczyć w określaniu swoich potrzeb i aspiracji oraz zasad przestrzennej integracji lokalnych społeczności.

3. II zalecenie dotyczy „prawdziwego współuczestnictwa”. System planowania miast winien być ujęty w hierarchiczne ramy tak aby był jak najbliżej mieszkańców. Zasady pomocniczości powinny być ściśle stosowane zarówno przy rozdziale środków finansowych jak i w strukturze administracji publicznej. Innowacyjne formy partycypacji winny być stosowane na możliwie najniższym poziomie, umożliwiając przekazywanie uprawnień i popierając aktywne współuczestnictwo mieszkańców w decyzjach planistycznych. Należy popierać urządzenia socjalne i kulturalne na szczeblu lokalnym, które ułatwiają kontakty międzyludzkie i wzajemne zrozumienie.

4. III zalecenie dotyczy „kontaktów międzyludzkich”. Hierarchiczne ramy planowania powinny odnosić się do struktur przestrzennych, społecznych i administracyjnych. Najmniejsze jednostki tych struktur, zespół budynków, osiedle czy kwartał uliczny, powinny spełniać kluczową rolę, stanowiąc ramy dla kontaktów międzyludzkich i umożliwiając partycypację społeczną w realizacji programów urbanistycznych. Konieczne może być jednoczesne włączenie się i uczestnictwo na poziomie ogólnomiejskim pozwalające na usytuowanie działań lokalnych w szerszym kontekście. Należy odtworzyć przestrzenie publiczne, tak aby znów mogło się tam rozwijać poczucie wspólnoty w spontanicznych działaniach społecznych. Należy dołożyć wszelkich starań aby utrzymać i rozbudować system terenów otwartych, parków i terenów rekreacyjnych w miastach. Odnowa terenów zdegradowanych oraz zaniedbanych i opuszczonych budynków powinna nawiązywać do sieci przestrzeni publicznych oraz możliwości wprowadzenia funkcji społecznych na dawne tereny przemysłowe czy wojskowe.

5. IV zalecenie dotyczy „utrzymania specyfiki lokalnej”. Planowanie miejscowe musi zapewnić ochronę tożsamości i tradycyjnych elementów środowiska miejskiego, takich jak budynki, dzielnice zabytkowe, tereny zielone i otwarte. Muszą one tworzyć układy ciągle oparte o zasady projektowania urbanistycznego. W przyszłości planowanie urbanistyczne powinno przywrócić należne miejsce i zapewnić możliwości rozwoju lokalnym tradycjom budowlanym, które nadają indywidualny charakter i zapewniają tożsamość poszczególnym miastom i regionom. Rozmieszczenie budynków i ich forma architektoniczna powinny uwzględniać charakter miasta i jego otoczenia. Rozwiązania projektowe winny być oparte na analizie estetycznych, kulturowych, funkcjonalnych i historycznych wartości specyficznych dla danego obszaru. Proces ten, rozpoczęty w toku działań planistycznych, winien być otwarty dla pełnego współuczestnictwa lokalnej społeczności. Powinien również obejmować dialog pomiędzy planistami (urbanistami) i przedstawicielami innych zawodów, a w szczególności z architektami, geodetami, inżynierami komunikacji i infrastruktury, architektami krajobrazu, ekologami, ekonomistami, socjologami, plastykami i innymi grupami specjalistów.

6.         V zalecenie dotyczy „korzystania z nowej technologii”. Planowanie urbanistyczne powinno popierać optymalne stosowanie technologii informatycznych, równouprawnienie w dostępie do nich tak, aby zapewniły obywatelom maksymalne korzyści. Planowanie powinno analizować możliwość decentralizacji działalności, biorąc pod uwagę nowe technologie, przewidując policentryczny rozwój miasta o wielu obliczach i zapewniając lokalne współuczestnictwo w tym procesie. Należy popierać rozproszenie działań i funkcji zarówno w czasie jak i w przestrzeni.

7.         VI zalecenie dotyczy „zagadnień środowiska miejskiego”. Wszystkie opracowania planistyczne muszą być oparte o zasady trwałego i zrównoważonego rozwoju; ocena wpływu na środowisko winna być integralną częścią planu i wiązać się z procesem partycypacji społecznej. Planowanie urbanistyczne winno popierać:

ochronę nieodnawialnych zasobów,

oszczędność energii i czyste technologie,

ograniczenie zanieczyszczeń,

unikanie i ograniczanie wytwarzania odpadów oraz ich przetwarzanie,

elastyczność w podejmowaniu decyzji dla dobra lokalnych społeczności,

gospodarowanie terenami jako cennym zasobem i odnowę obszarów zdegradowanych.

W interesie obywateli, decyzje w sprawach rozwoju należy podejmować z ostrożnością, tak aby nie marnować na próżno nieodnawialnych zasobów. Planowanie miast musi starać się utrzymać systemy terenów biologicznie czynnych w formie „zielonych korytarzy” penetrujących miasta, tak aby zapewnić różnorodność biologiczną. Specjalną uwagę należy zwrócić na właściwe zagospodarowanie peryferyjnych terenów podmiejskich.

8. VII zalecenie dotyczy „zagadnień gospodarczych”. Bezrobocie, ubóstwo i wykluczenie społeczne powinny być  zwalczane przez zintegrowane podejście do planowania urbanistycznego, obejmujące zagadnienia gospodarcze, społeczne i środowiskowe. Planowanie winno popierać współpracę i inicjatywy, które tworzą nowe miejsca pracy i małe firmy oraz podnoszą poziom umiejętności zawodowych przez szkolenia i kursy. Siły rynkowe należy tak ukierunkować aby pozwoliły na utrzymanie koniecznego poziomu inwestycji publicznych w mieście i na znaczny udział sektora prywatnego w kształtowaniu rozwoju miasta i pokrywaniu kosztów bieżących. Efekty podejmowanych działań powinny zawsze równoważyć poniesione koszty. Planowanie powinno popierać rozwój małych firm dla zapewnienia mieszkańcom lokalnych miejsc pracy i wzmocnienia bazy gospodarczej miasta.

9. VIII zalecenie dotyczy „przemieszczania się i dostępności”. Urbaniści muszą uznać, że popierając zasadę dostępności nie można traktować planowania struktury użytkowania terenu i planowania systemów transportowych jako odrębnych zadań. Należy zmniejszać potrzeby podróżowania, stosując właściwe zasady lokalizacji różnych funkcji i popierając rozwój obszarów wielofunkcyjnych oraz realizując sprawnie działające stacje przesiadkowe pomiędzy różnymi środkami transportu. Należy zniechęcać do korzystania z samochodu prywatnego w ruchu miejskim. Niezbędne jest zintegrowane planowanie zasięgów ciążeń tak aby stworzyć lepsze warunki dla rozwoju transportu publicznego oraz dla pieszych i rowerzystów. Mieszkańcy powinni mieć większe możliwości wyboru, co do sposobu zaspokajania swoich potrzeb w zakresie przemieszczania się. Nowe inwestycje powinny być ukierunkowane na rozwój systemów transportowych przyjaznych środowisku, tak aby ograniczyć zużycie paliw kopalnych i emisję zanieczyszczeń.

10. IX zalecenie dotyczy „zróżnicowania i rozmaitości wyborów”. Generalnym celem w planowaniu miast winno być odejście od praktyki ustalania wielkoobszarowych, monofunkcyjnych stref użytkowania terenu, z wyjątkiem tych funkcji, które powinny być odizolowane ze względu na zagrożenie zdrowia lub bezpieczeństwo mieszkańców. Należy popierać zasadę przemieszania funkcji w centrach miast tak, aby ożywić i zróżnicować tkankę miasta. Miejsca zamieszkania i miejsca pracy oraz inne nie kolidujące funkcje powinny być ściśle powiązane w przestrzeni i w czasie, tak aby ograniczyć potrzebę podróżowania, oszczędzać energię i zmniejszać zanieczyszczenia. Szeroki wybór typów mieszkań, w granicach możliwości finansowych różnych grup ludności, powinien być dostępny dla mieszkańców miast. Należy stosować ciekawe rozwiązania projektowe nowych typów budynków zapewniające lepszą izolację i oszczędność energii. Projekty winny wykorzystywać nowe materiały i techniki budowlane, pozwalające na zmniejszenie kosztów, aby umożliwić realizację tanich mieszkań dla pokrzywdzonych przez los grup społecznych. Planowanie urbanistyczne winno zapewnić mieszkańcom zadowalające warunki dokonywania wyboru w zakresie zatrudnienia, zamieszkania, przemieszczania się i wypoczynku, pozwalające na stałą poprawę jakości życia.

11. X zalecenie dotyczy „zdrowia i bezpieczeństwa”. Planowanie urbanistyczne powinno popierać i pomagać w osiągnięciu statusu „Zdrowego Miasta” zgodnie ze standardem określonym przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Mogą to być działania bezpośrednie, skierowane na podniesienie standardów mieszkaniowych i środowiskowych, lub też pośrednie, przyczyniające się do ograniczenia zanieczyszczeń i ochrony wyczerpujących się surowców.

9. UWARUNKOWANIA OCHRONY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

9.1.      Położenie geograficzne

1.         Zgodnie z podziałem fizyczno geograficznym Polski miasto i gmina Węgorzyno znajdują się z prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego, podprowincji Pobrzeża Południowobałtyckiego, w makroregionie Pojezierza Zachodniopomorskiego. Ich tereny leżą w obszarze dwóch mezoregionów: Pojezierza Ińskiego oraz Wysoczyzny Łobeskiej. Pierwszy z nich cechuje znaczne rozrzeźbienie powierzchni oraz znaczne wzniesienie nad poziom morza. Charakterystycznymi elementami kształtującymi lokalny krajobraz są moreny czołowe, położone na ogół w kierunku z południkowego na północno-wschodni, obserwowane pod postacią licznych wzgórz, pokrytych często kompleksami leśnymi oraz rynnowe jeziora, również pochodzenia polodowcowego. Największym z nich jest Woświn, malownicze jezioro leżące w południowo- zachodniej części gminy. Wysoczyzna Łobeska, przylega od północy do Pojezierza Ińskiego, od którego różni się mniejszym wzniesieniem ponad poziom morza oraz mniejszym zróżnicowaniem rzeźby terenu. Cechą charakterystyczną tego mezoregionu jest także mniejsza liczba jezior. Wysoczyznę przecina dolina Regi wraz z dopływami, przepływająca przez rynny polodowcowe.

2. Pod względem hydrograficznym gmina leży w całości w dorzeczu Regi, jednej z większych rzek zachodniego Pomorza, uchodzącej do Bałtyku w rejonie Mrzeżyna. Główną osią hydrograficzną obszaru gminy jest Ukleja, lewy dopływ Regi o długości 48 km. Rzeka ta wypływa z jeziora Dłusko i dzieli tereny gminy na dwie części płynąc w kierunku północnym.

9.2.      Geologia i geomorfologia

1.         Strukturę geologiczną terenów gminy i miasta tworzą przede wszystkim utwory trzeciorzędu i czwartorzędu Niecki Szczecińskiej. Utwory tych okresów geologicznych to w przypadku czwartorzędu piaski i iły mioceńskie, zalegające do głębokości 100- 150 m oraz iłowce i mułowce oligoceńskie. Utwory trzeciorzędowe tworzą strukturę geologiczną południowej części gminy. Pochodną jej struktury geologicznej są występujące na terenach gminy złoża kopalin- przede wszystkim iłów, piasków i żwirów, ale także kredy, torfu i borowiny. Największe eksploatowane złoże kruszyw to „Storkowo”, obejmujące częścią swojego zasięgu fragment terenów gminy w jej południowej części.

2.         Rzeźba terenów miasta i gminy tworzy podstawowe komponenty lokalnego krajobrazu. Główne jego elementy to różnego typu formy polodowcowe, związane ze skutkami działania zlodowacenia bałtyckiego. W południowej części gminy zaznacza się strefa moreny czołowej dawnego lądolodu. Obejmuje ona swoim zasięgiem okolice Dłuska, Sulic, Węgorzynka, Brzeźnicy i tworzy wyraźny pas, przebiegający od wschodu na zachód przez kompleksy leśne północnego skraju Ińskiego Parku Krajobrazowego i jego otoczenia. Krajobraz tego pasma tworzą liczne rynny glacjalne, z których największe to położona w zachodniej części gminy rynna jeziora Dłusko i Woświn, oraz położona we wschodniej części rynna Brzeźnickiej Węgorzy. Nachylenie stoków tych rynien jest często znaczne, a różnica wzniesień pomiędzy ich dnem a poziomem otoczenia dochodzi do kilkudziesięciu metrów. W tej części gminy położone są liczne wzniesienia, o przeciętnej wysokości od 120 do 164 m.n.p.m.

3.         Środkowa i północna część terenów gminy jest objęta strefą moreny dennej, zalegającego tam niegdyś lodowca. Charakteryzuje ją nieco odmienny typ krajobrazu, ukształtowanego innymi formami działania lądolodu w jego strefie dennej. Rzeźba tego obszaru jest pofalowana, z dużą ilością pagórków i pojedynczych wzniesień o wysokości wahającej się w granicach 80 do 100 m.n.p.m. Różnice wysokości na tym terenie są mniejsze niż w strefie moreny czołowej i wynoszą około 30 m. Wszystkie jeziora tu położone mają również genezę lodowcową, przy dominującym udziale jezior typu rynnowego.

9.3.      Gleby

Tereny gminy i miasta mają dość słabe gleby pod względem jakości i przydatności rolniczej, młode z geologicznego punktu widzenia. Są zróżnicowane pod względem bonitacyjnym, występują tu przede wszystkim gleby klas IVa, V, VI i VIb. Grunty III klasy stanowią dość niski odsetek powierzchni gminy i zalegają głównie w jej zachodniej części. Ich właściwości zależą od składu skał, które je tworzyły. Gleby najlepszych klas powstawały na piaskach i glinach terenów zajmowanych przez moreny denne, są to przede wszystkim gleby gliniaste klasy III. Występują tu też gleby rdzawe i płowe o gorszych właściwościach i przydatności rolniczej, klasy VI. Uzupełnieniem opisanych typów są bielice gliniaste i słabogliniaste oraz gleby hydromorficzne - torfy i mady, zalegające w dolinach rzek. Struktura i typy gleb mają znaczący wpływ na dominujące na terenie gminy typy upraw oraz ich rozkład przestrzenny i jakość. Zachodnie połacie gminy należą do najkorzystniejszych pod względem rolniczego wykorzystania gleb.

9.4.      Hydrografia

1.         Główną osią hydrograficzną gminy jest Ukleja, lewy dopływ Regi o długości 48 km, wypływająca z jeziora Dłusko. Oprócz niej układ hydrograficzny tego obszaru kształtuje pięć innych rzek oraz liczne mniejsze cieki wodne, wśród których wymienić należy:

Brzeźnicę, ciek wodny o długości około 4 km, wypływający z okolic Jankowa, uchodzacy do jeziora Brzeźniak;

Brzeźnicką Węgorzę, która jest dopływem Regi o długości około 40 km, wypływającym z jeziora Studnica, (jest to druga co do wielkości rzeka w najbliższym otoczeniu gminy, jednak na jej terenie leży tylko część koryta tej rzeki);

Golnicę, dopływ Reskiej Węgorzy o długości około 12 km,

Krzesznę, dopływ Reskiej Węgorzy o długości 5 km,

Reską Węgorzę, lewy dopływ Brzeźnickiej Węgorzy o długości 21 km, wypływający z jeziora Winnik.

2.         Strukturę hydrograficzną gminy kształtują obok w/w cieków również liczne rynnowe jeziora, pochodzenia postglacjalnego oraz sztuczne zbiorniki wodne. Największym z jezior na terenie gminy jest Woświn o powierzchni 831 ha. Jezioro to wraz z innymi: Dłusko (pow. 56 ha), Mielno (pow. 74 ha), Okrzeja (pow. 101 ha), Sambórz Duży (pow. 50 ha) i Sambórz Mały (pow. 13 ha) tworzy grupę zbiorników wodnych, położonych w zachodniej części gminy. Drugą znacznie większą pod względem ilości i łącznej powierzchni grupę tworzą jeziora położone w południowo-wschodniej części gminy: Brzeźno (pow. 98 ha), Czarne Dolne (pow. 1 ha), Czarne Górne (pow. 8 ha), Dobrowo (pow. 5 ha), Dubie (pow. 13 ha), Gardno (pow. 6 ha), Okrągłe (pow. 1 ha), Przytoń (pow. 31 ha), Rogowo (pow. 6 ha), Rogówko (pow. 2,5 ha), Stępno Duże (pow. 7 ha), Stępno Małe (pow. 4 ha), Storkowskie Dolne (pow. 5 ha), Storkowskie Górne (pow. 5 ha), Sulcowe (pow. 3 ha), Węgorzyno (pow. 68 ha), Wolnowo (pow. 11 ha), Wiewiecko (pow. 5 ha), Zajezierze (pow. 73 ha), Żabice (pow. 67 ha). Na terenie gminy i miasta Węgorzyno znajduje się łącznie 26 różnej wielkości jezior o łącznej powierzchni 1545 ha. Stanowią bardzo ważny element lokalnych ekosystemów, są jednocześnie bardzo istotnym elementem krajobrazu gminy, decydującym o jej niepodważalnych walorach turystycznych.

3. Stan czystości wód powierzchniowych kształtuje się rozmaicie. Większość rzek i cieków wodnych w swoich początkowych odcinkach przebiegających przez obszary źródliskowe posiada I klasę czystości. Ich jakość podlega stopniowej degradacji na terenach zainwestowanych. Wynika to z ciągle słabego stopnia ich skanalizowania. Zrzut ścieków pochodzenia bytowego kształtuje sposób zanieczyszczeń, dominują tu zanieczyszczenia hydrobiologiczne ze znacznym udziałem bakterii typu fekanego. Ze względu na regres w gospodarce rolniczej na przestrzeni ostatnich lat, zauważalnym zjawiskiem jest spadek stopnia zanieczyszczenia wód fosforanami i innymi substancjami pochodzenia organicznego. Ma to korzystny wpływ zwłaszcza na stan czystości wód w jeziorach, ponieważ dzięki temu proces ich eutrofizacji ulega spowolnieniu. Ocena stopnia zanieczyszczenia wód na terenie gminy na przestrzeni ostatnich lat wykazuje, że nastąpiła tu niewielka poprawa jakości we wszystkich grupach zanieczyszczeń.

9.5.      Klimat

Położenie geograficzne gminy na wpływ na warunki klimatyczne. Podstawowe wartości parametrów meteorologicznych tego obszaru, takie jak średnia ilość opadów, dominujące kierunki i siła wiatrów czy średnie temperatury są reprezentatywne dla całego obszaru Pojezierza Zachodniopomorskiego. Średni okres wegetacyjny , trwa tu około 210 dni, średnia temperatura w roku waha się w przedziale od 6,5 do 7°C, wielkość opadów waha się pomiędzy 600 a 650 mm. Istotną cechą lokalnego klimatu jest bardzo duża zmienność i nieregularność, związana z jednej strony z łatwym przemieszczaniem się dużych mas powietrza, z drugiej ze skomplikowaną rzeźbą terenu. Wpływ na klimat mają tu masy powietrza:

podzwrotnikowo morskie, ciepłe i na ogół bardzo wilgotne, napływające w okresie całego roku znad basenu Morza Śródziemnego i Azorów,

podzwrotnikowo kontynentalne, ciepłe i suche, napływające głównie latem i jesienią znad północnej Afryki, Azji południowo- wschodniej i Europy południowej,

polarno morskie, chłodne i wilgotne, napływające znad północnego Atlantyku, z rejony Islandii i Grenlandii,

polarno kontynentalne, zimne i suche, napływające znad Europy północno-wschodniej i Syberii,

arktyczno morskie, zimne i wilgotne, o dużej przejrzystości , napływające znad rejonów Arktyki, głównie w okresie zimowym,

umiarkowanie kontynentalne, suche, napływające w czasie lata znad Europy Wschodniej.

9.6.      Lasy i tereny zieleni

1.         Lasy na terenie gminy znajdują się pod zarządem Nadleśnictwa Łobez. Bezpośredni zarząd sprawują w terenie leśnictwa: Unimie, Bonin, Rogówko, Ginawa, Węgorzyno, Ińsko, Storkowo. Przestrzeń jaką zajmują stanowi 24% powierzchni gminy. Lasy położone na terenie gminy są lasami gospodarczymi, pochodzą z wtórnych nasadzeń o zunifikowanym często składzie gatunkowym, dominuje w nich świerk i sosna, wprowadzana na siedliska dawnych buczyn i grądów. Zauważalne jest w ostatnich latach zjawisko ponownego zalesienia terenów dawnych upraw, postępujące częściowo w sposób zaplanowany, a częściowo będące następstwem naturalnej sukcesji na terenach nie użytkowanych rolniczo. Są to młode lasy, w których dominują takie gatunki jak brzoza, topola osika oraz różne gatunki wierzby.

2. Według typów siedliskowych leśne zbiorowiska obszaru gminy to przede wszystkim kwaśne buczyny niżowe, grądy, łęgi olsy i łozowiska. Dawną strukturę gatunkową zachowały obszary leśne położone w miejscach trudnodostępnych, podmokłych, dolinach rzecznych czy na stromych stokach wzgórz, gdzie prowadzenie typowej gospodarki leśnej jest utrudnione. Siedliska leśne tworzą tu często ciekawe stanowiska florystyczne, z udziałem rzadkich i chronionych gatunków flory.

3.         Ważnymi elementami struktury krajobrazu są liczne zachowane na terenie gminy zabytkowe założenia parkowe lub ich pozostałości. Jest ich łącznie dziewiętnaście, położone są w następujących miescowościach: Brzeźniak, Brzeźnica, Cieszyno, Dłusko, Gardno, Ginawa, Kąkolewice, Kraśnik, Lesięcin, Mieszewo, Podlipce, Przytoń, Rogówko, Runowo, Sielsko, Węgorzynko, Wiewiecko, Winniki, Zwierzynek. Wszystkie prawie założenia parkowe są w znacznym stopniu zdegradowane, (wyjątkiem jest park przypałacowy w Dłusku). Przyczyną takiego stanu rzeczy jest położenie tych założeń w sąsiedztwie dawnych siedzib Państwowych Gospodarstw Rolnych, które zajmowane obiekty zaniedbywały i niszczyły. Drzewostany w tych parkach tworzą takie gatunki jak: buk zwyczajny, buk czerwony, dąb szypułkowy, dąb czerwony, grab zwyczajny, kasztanowiec zwyczajny, klon zwyczajny, lipa szerokolistna, lipa wąskolistna, świerk pospolity. Występują na ich terenie także takie gatunki egzotyczne jak: choina kanadyjska, jodła kalifornijska, jodła kaukaska, jedlica Douglasa, magnolia pośrednia, platan klonolistny, sosna Jeffreya, wiąz szypułkowy.

4.         Zasadniczymi elementami miejskiego układu zieleni urządzonej są park miejski na wzgórzu Żalnik i tereny stadionu oraz ośrodka sportowego, tworzące jeden zwarty kompleks w centralnej części Węgorzyna.

5.         Istotnym elementem krajobrazu gminy są licznie występujące na jej terenie aleje, nasadzane wzdłuż ciągów komunikacyjnych oraz granicach własności pól. Ich wiek i skład gatunkowy jest zróżnicowany. Najstarsze wchodzą w skład zaplanowanych założeń przestrzennych miejscowości, do których prowadzą, stanowiąc przedłużenie założonych tam parków. Główne gatunki drzew wykorzystywane do nasadzeń to lipa wąskolistna i szerokolistna, dąb szypułkowy, jesion wyniosły. Występują również nasadzane później, w okresie powojennym aleje topolowe wierzbowe i brzozowe.

9.7.      System ochrony przyrody

1.         Dla ochrony unikalnych i wyróżniających się elementów przyrodniczych oraz krajobrazowych Pojezierza Ińskiego utworzony został na mocy uchwały nr IX/55/81 z dnia 4 listopada 1981 r. Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie. Tereny gminy Węgorzyno wchodzące w obszar Parku zajmują 2.738 ha, natomiast tereny wchodzące w skład jego otuliny 9.402 ha.

2. Wiodąca funkcją Ińskiego Parku Krajobrazowego jest ochrona i kształtowanie walorów środowiska przyrodniczego i kulturowego środkowej części Pojezierza Ińskiego. Jego utworzenie miało także na celu ochronę unikatowej rzeźby terenów morenowych z licznymi rynnowymi jeziorami oraz ostoi ptaków o znaczeniu europejskim. Obok takich obszarów jak Słowiński czy Drawieński Park Narodowy, pełni on rolę miejsca odpoczynku na szlakach migracji ptaków w skali całego kontynentu. Park obejmuje liczne kompleksy leśne - buczyn, łęgów oraz torfowisk o dużej bioróżnorodności. W obszarze Parku występuje szereg istniejących i postulowanych do utworzenia rezerwatów przyrody i użytków ekologicznych.

3.         W obszarze gminy znajdują się cztery użytki ekologiczne:

„Pełnikowe łąki” - użytek powołany rozporządzeniem Wojewody Szczecińskiego Nr 19/92 z 7 grudnia 1992 roku; celem jego utworzenia jest ochrona stanowiska pełnika europejskiego, obszar ten jest jednocześnie lokalną ostoją zwierzyny;

„Dłuskie Wzgórze” - użytek powołany rozporządzeniem Wojewody Szczecińskiego Nr 11/93 z 14 września 1993 roku; celem jego utworzenia jest ochrona elementów charakterystycznego krajobrazu południowej części gminy, leżącej na terenie Pojezierza Ińskiego; obszar ten jest lokalnym korytarzem ekologicznym, zapewniającym warunki migracji zwierzyny pomiędzy kompleksami leśnym południowej części gminy;

„Płaskowyż nad Samotnikiem” - użytek powołany rozporządzeniem Wojewody Szczecińskiego Nr 19/92 z 7 grudnia 1992 roku; celem jego utworzenia jest ochrona elementów charakterystycznego krajobrazu południowej części gminy, leżącej na terenie Pojezierza Ińskiego; obszar ten jest jednocześnie miejscem żerowania dzikiej zwierzyny;

 „Węgorzyński derkacz” - użytek powołany Uchwałą Rady Miejskiej w Węgorzynie Nr XLI/276/97 z dnia 19 czerwca 1997 roku; celem jego utworzenia jest ochrona terenów podmokłych łąk, będących ostoją derkacza.

4.         Na terenie gminy objęto ochroną w formie pomników przyrody objęto osiem drzew. Są to:

dąb szypułkowy w Cieszynie,

dwa dęby szypułkowy w Rogówku,

dwa dęby szypułkowy w Winnikach,

daglezja, dąb szypułkowy i lipa drobnolistna w Lesięcinie.

5.         Oprócz wymienionych powyżej drzew objętych prawną formą ochrony, na terenach gminy występują drzewa, spełniające odpowiednie parametry, wymagane do objęcia ich również ochroną w postaci pomników przyrody. Szczegółową listę zawiera wykonana w 1999 roku przez Biuro Konserwacji Przyrody w Szczecinie waloryzacja przyrodnicza gminy.

Uwaga: Uwarunkowania ochrony środowiska przyrodniczego zostały przedstawione na rysunku studium nr 2: „Uwarunkowania i kierunki ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego”.

10. UWARUNKOWANIA OCHRONY ŚRODOWISKA KULTUROWEGO

10.1. Rys historyczny

1. Za względu na słabe warunki glebowe i trudne warunki hydrograficzne obszar gminy był od pradziejów rejonem o niezbyt intensywnym osadnictwie. Najstarsze ślady pobytu ludzi związane są z epoką kamienia – okresem mezolitu i neolitu. Na tę epokę przypadają znaleziska archeologiczne zarejestrowane na 34 stanowiskach, nie stwierdzono tu całych osad a jedynie cmentarzysko, pojedyncze ślady osadnicze i nieliczne punkty osadnicze. Wśród zabytków archeologicznych z okresu mezolitu interesujące są pozostałości krzemienne. Równie niewielka jest grupa stanowisk o mało precyzyjnej chronologii określonej na neolit / brąz gdzie zdecydowanie najwięcej stanowisk zidentyfikowano jako osadnictwo z epoki brązu, w większości związanego z kulturą łużycką. Pozostałości z tego okresu zarejestrowano na 27 stanowiskach, z czego prawie 1/3 to osady. Licznie występują cmentarzyska z tego okresu, które stanowią ponad 30% zidentyfikowanych stanowisk. Przeważają cmentarzyska ciałopalne, które należałoby łączyć z kulturą łużycką. Z okresu przedrzymskiego i rzymskiego pochodzi 15 stanowisk. Z okresem tym wiążą się także pozostałości kultury wielbarskiej i grupy dębczyńskiej, których osady występują w zbliżonych ilościach, podobnie jak cmentarzyska, najliczniejsze są jednak ślady osadnicze. Uzupełnieniem osadnictwa pradziejowego jest 91 stanowisk, których chronologię materiału określono generalnie na okres starożytny. Znacznie mniejsza, w stosunku do okresu starożytnego, jest intensywność występowania stanowisk z materiałem wczesnośredniowiecznym. Pomimo małej ilości są to stanowiska o dużym znaczeniu, oprócz kilkunastu osad mamy tutaj 10 grodzisk oraz 2 cmentarzyska wczesnośredniowieczne. Potwierdzeniem Informacji o kolonizacji w średniowieczu terenów gminy jest 85 stanowisk z tego okresu, które w całości stanowią ślady i punkty osadnicze.

2. W okresie kształtowania się państwowości księstwa Pomorskiego, w XI-XII wieku, nastąpił podział ziem i przypisanie ich do powstałych wówczas w najbliższej okolicy kasztelanii i krain (ziem) z głównymi ośrodkami władzy grodowej usytuowanymi w: Dobrej i Łobzie - kasztelania kamieńska, Zwierzynku - kasztelania stargardzka i Olesznie kasztelania kołobrzeska. W obrębie granic krainy Zwierzynieckiej, w ciągu XI i XII wieku powstało kilka grodów na czele z najważniejszym- w Węgorzynie, który stał się siedzibą lokalnych możnowładców. W tym okresie obszar gminy był prawdopodobnie nadal słabo zasiedlony, sądząc po nazwach miejscowości, o słowiańskim rodowodzie można przyjąć, że istniało na obszarze gminy około 15 wsi i osad przygrodowych, rozlokowanych głównie nad jeziorami i w pobliżu rzeki Węgorzy. W 1257 roku znaczną część krainy Dobrskiej i Zwierzynieckiej otrzymał we władanie hrabia Guncelin von Schwerin, który oddał część swoich włości w lenno rodzinie von Wedel z Chociwla. Nadania te wiązały się z akcją kolonizacyjną znacząco zwiększającą obszary zagospodarowane i nadającą nowe prawa istniejącym wsiom. Pod koniec XIII stulecia ziemie położone na północny wschód od Węgorzyna, a w XIV w. także Węgorzyno znalazły się w rękach wywodzącego się z Łobza rodu von Borków. Jednocześnie pod koniec XIII wieku południową część terenu obecnej gminy (z Dłuskiem, Ginawą, Podlipcami i Winnikami) zajęli margrabiowie brandenburscy włączając je w granice Nowej Marchii stanowiącej wschodnie - zaodrzańskie terytoria Brandenburgii.

3. Rozbudowa wsi starszych i zakładanie nowych nastąpiło po połowie XIII wieku. Pierwsze lokacje zapewne na prawie niemieckim, można wiązać z działalnością Guncelina von Schwerin, który był założycielem wsi Zwierzynek, wspomnianej w źródłach w 1257 r. Z tego samego roku pochodzi wzmianka o wsi Cieszyno, której założycielem był miejscowy zasadźca Czesław. Dalsze lokacje z 2 połowy XIII w. w zachodnim rejonie obecnej gminy wiążą się z działalnością rodu von Wedel z Chociwla, który to ród założył kilka nowych wsi w: Chwarstnie, Mielnie, Runowie, Sielsku, Trzebawiu i Winnikach. W tej ostatniej miejscowości Wedlowie wybudowali swoją siedzibę w formie zamku, wymienionym w dokumentach z 1375 r. Na 2 połowę XIII w. przypada również powstanie wsi Mieszewo, nadanej w 1284 r. zakonowi cystersów z Dunamünde, a następnie przejętej przez rodzinę Dewitzów.

4. Rozwój osadnictwa w centralnej i północno wschodniej części gminy wiąże się z działalnością rodu von Borków, w którego posiadaniu już pod koniec XIII wieku znalazło się rozległe terytorium położone wokół Łobza, Reska i Węgorzyna, określane w literaturze jako “okręg Borków”. Z osiedlonego w Łobzie rodu rycerskiego, już w XIII w. wyodrębniło się kilka linii, w tym linia węgorzyńska, której przedstawiciele zasiedlili w XIV i XV w. Węgorzyno i jego okolice i mieszkali tu do początków XIX wieku. Swoją główną siedzibę w formie rycerskiego zamku posiadali w Węgorzynie. Do najstarszych wsi w tym rejonie gminy, założonych w okresie średniowiecza, należą: Gardno, Kąkolewice, Kraśnik, Lesięcin, Rogówko, Połchowo i Przytoń. Z siedmiu istniejących obecnie miejscowości w rejonie południowym, włączonym w 1295 r. w granice Nowej Marchii, trzy: Dłusko, Ginawę i Wiewiecko założono w okresie średniowiecza, natomiast pozostałe powstały dopiero w XIX w. Istnienie wymienionych wyżej miejscowości w okresie średniowiecza, oprócz wzmianek w dokumentach źródłowych, potwierdza mapa Lubinusa z 1618 r, na której wszystkie są uwzględnione. W siedmiu wioskach w: Chwarstnie, Cieszynie, Lesięcinie, Mieszewie, Przytoniu, Rogówku i Sielsku przetrwały fragmenty owalnicowego rozplanowania, a z zabudowy z przełomu XV/XVI w., pozostały tylko 4 kościoły (w Dłusku, Mieszewie, Sielsku i Zwierzynku). Pozostałe budowle pochodzą już z czasów nowożytnych, z XVIII i XIX w., przy czym powstały one z pewnością na miejscu starszych świątyń.   

5. Ukształtowana w okresie średniowiecza sieć osadnicza przetrwała bez większych zmian do lat trzydziestych XVII wieku. W okresie Wojny Trzydziestoletniej kilka wsi uległo całkowitemu zniszczeniu. Zapewne wtedy spaliło się wiele kościołów w konstrukcji ryglowej. Po zakończeniu wojny, jeszcze w XVII w. wioski zostały odbudowane wraz z kościołami, przy czym kilka z nich (w Cieszynie, Gardnie, Ginawie, Kąkolewicach, Mielnie i Przytoniu) zbudowano od podstaw w ciągu XVIII wieku, w konstrukcji ryglowej. Na schyłek XVII wieku datować można również zakładania nowożytnych zespołów dworskich z siedzibami mieszkalnymi, ogrodami i parkami oraz budynkami gospodarczymi rozlokowanymi wokół dziedzińców. Najstarsze siedziby szlacheckie powstały w Brzeźniaku, Gardnie, Kąkolewicach, Przytoniu i Zwierzynku. W tej ostatniej miejscowości rodzina von Wedlów zbudowała zameczek myśliwski, przebudowany na początku XIX w na dwór. Najstarsze dwory budowane były w konstrukcji ryglowej, były one później często przebudowywane lub wznoszone od podstaw. Murowane siedziby zaczęto tu wznosić dopiero po połowie XVIII wieku. Na ten czas przypada również powstanie dużej liczby nowych zespołów dworskich, bądź folwarcznych, z których większość przebudowano gruntownie w XIX wieku. Sytuowanie zespołów dworskich i folwarcznych w obrębie wsi, spowodowało zmiany w ich tradycyjnym rozplanowaniu. Przykładami takich zdeformowanych układów jest: Brzeźniak, Cieszyno, Ginawa, Kraśnik, Rogówko i Runowo. W pozostałych miejscowościach, dzięki lokalizacji dworów poza obrębem niwy siedliskowej, pierwotne rozplanowanie wsi pozostało nie zmienione. Tak jak trwałym okazał się plan wsi i podział własnościowy tak zabudowa była systematycznie wymieniana, stare domy likwidowano ze względu na niską trwałość budulca jak i niedoskonałości cywilizacyjne oraz naturalne wyeksploatowanie. Nowe domy wznoszono jednak na miejscu poprzednich i tym sposobem krajobraz wsi ulegał nieznacznym zmianom.

6. W drugiej połowie XVIII w. sieć osadnicza na terenie gminy zaczęła się zagęszczać. Powodem były podziały majątków pomiędzy licznych spadkobierców rodu von Bork. Powstało wówczas kilkanaście folwarków rozmieszczonych w pobliżu wsi. Proces ten przeciągnął się w głąb XIX wieku i znacznie się zintensyfikował po przeprowadzeniu reformy rolnej i dalszych podziałach majątków, które zaczęli nabywać nowi właściciele, wywodzący się zarówno z rodzin szlacheckich jak i mieszczańskich.

7. Zasadnicze zmiany w rozplanowaniu i charakterze zabudowy wsi zaczęły następować pod koniec XIX wieku. W okresie tym szereg wsi zostało rozbudowanych do układów wielodrożnych i prawie wszystkie zostały połączone gęstą siecią dróg, które obsadzono drzewami: lipami, jesionami, kasztanowcami i dębami. Nasadzenia drzew prowadzono również na granicach pól tworząc aleje śródpolne. Do rozbudowy terenów wiejskich przyczynił się panujący wtedy wzrost gospodarczy oraz związany z nim rozwój sieci komunikacji, w szczególności kolejowej. Powstała w 1859 r. linia kolejowa łączyła Szczecin z Gdańskiem. Rozbudowano ją wkrótce o odgałęzienie, łączące Runowo Pomorskie z Chojnicami, oddane do użytku w 1877 r. Na początku XX w. powstawała na Pomorzu rozbudowana sieć gminnych linii wąskotorowych, jedna z nich na trasie Stargard Szczeciński – Łobez, obecnie nieużytkowana, przebiegała przez teren gminy Węgorzyno. W czasie budowy magistrali kolejowej Szczecin – Gdańsk w węźle kolejowym założona została w 1859 r. nowa miejscowość - Runowo Pomorskie, z dworcem kolejowym i osadą kolejarską, rozbudowaną w okresie międzywojennym.

8. W okresie od końca XVIII w nastąpiły istotne zmiany w technice budowy domostw wiejskich. Pruskie prawo budowlane ograniczało dowolność form budowlanych wprowadzając limity używanego drewna i obowiązek zatrudniania zawodowych budowniczych. Od połowy XIX w. budowano je najczęściej z cegły lub w konstrukcji ryglowej, z wypełnieniem ceglanym. Ze względu na niską rentowność rolnictwa na Pomorzu zabudowa mieszkalna wznoszona była w bardzo skromnych formach. Nieliczne domy uzyskiwały bogatszy wystrój elewacji. Od końca XIX w. z trwałych materiałów - z granitu i z cegły licowej, budowano nowe zespoły budynków folwarcznych, które z uwagi na przepisy kredytowe miały bardziej okazałe bryły niż siedziby mieszkalne. W okresie międzywojennym, z którego pochodzi największa liczba budynków, powstawała zabudowa oparta o szeroko propagowane zunifikowane projekty uwzględniające standardy cywilizacyjne i techniczne możliwe do zastosowania na wsi, przykładami takiej zabudowy są niewielkie kolonie ujednoliconych w formie domów pracowników folwarcznych w Ginawie, Gardnie, Winnikach i Kraśniku.

9. Poważną inwestycją państwową rzutującą na rozwój regionu była podjęta w latach trzydziestych, po dojściu Hitlera do władzy, budowa autostrady, łączącej Szczecin z Prusami Wschodnimi. Prace przy autostradzie prowadzono na terenie gminy Węgorzyno w okresie od 1936 -1938, siłami miejscowymi i przy pomocy robotników zakwaterowanych w kilkudziesięciu obozach. Obozy w Dłusku i Podlipcach, po wybuchu II wojny światowej, przeznaczono m.in. również dla jeńców polskich.

10. W marcu 1945 r. 5 Armia Frontu Białoruskiego i Armia Pancerna zdobyły Węgorzyno. W ślad za wojskami radzieckimi na teren gminy zaczęli napływać polscy osadnicy z terenów zabużańskich i Centralnej Polski. Wsie położone na terenie gminy, za wyjątkiem samego Węgorzyna, nie ucierpiały w wyniku działań wojennych. Dawne majątki po 1945 r. zostały upaństwowione, a na ich gruntach powstały Państwowe Gospodarstwa Rolne. Część ziemi rozparcelowano pomiędzy chłopów, którzy zasiedlili poniemieckie zagrody. Po wojnie eksploatowano istniejącą zabudowę bez podejmowania żadnych inwestycji budowlanych, w zasadzie do lat siedemdziesiątych. Po 1970 r. w kilku miejscowościach, na terenie których działały Państwowe Gospodarstwa Rolne, powstały bloki mieszkalne o typowej dla tego okresu stylistyce, zupełnie nie dostosowanej do charakteru miejscowego budownictwa. W okresie tym wymieniono też większość nawierzchni dróg głównych i lokalnych, zachowane bruki przykryto asfaltem, rozebrano także torowiska kolei wąskotorowej. Brak remontów powodował systematyczne ubytki zabytkowej zabudowy w zespołach podworskich i folwarcznych, a także w zabudowie wiejskiej, gdzie rozbierane były głównie budynki gospodarcze. PGR-y funkcjonowały do 1992 roku, po czym pieczę nad ich majątkiem przejęła Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa. Część dawnych folwarków sprzedano prywatnym właścicielom, część wydzierżawiono.

11. Walory przyrodnicze gminy i prawna możliwość budowy domów letniskowych zapoczątkowały rozwój turystyczny gminy. Od lat osiemdziesiątych w miejscowościach położonych nad jeziorami np. w Cieszynie, Mielnie, Przytoniu zaczęły powstawać domki rekreacyjne budowane nad brzegami jezior, z dala od wsi. Ten nowy typ rozwoju wzmacniający gospodarczo gminę rzutuje także na zmiany w krajobrazie, które pozbawione kontroli mogą niekorzystnie wpływać na jakość przestrzeni wiejskiej.

10.2. Wartości archeologiczne

1. Na terenie gminy zaewidencjonowano ogółem 271 stanowisk archeologicznych, o bardzo zróżnicowanej lokalizacji i funkcji. W ramach tego zasobu archeologicznego stwierdzono zaewidencjonowanie następujących kategorii stanowisk archeologicznych, rozróżnionych funkcjonalne bez rozróżnienia chronologicznego:

ślad osadniczy– 208

punkt osadniczy– 54

osada  – 46

gród– 10

cmentarzysko– 21

cmentarzysko– 21

2. Widoczne jest zróżnicowanie funkcjonalne stanowisk w obrębie wyróżnionych okresów chronologicznych, co przedstawione jest na poniższym zestawieniu.

Tabela 2. Chronologiczne zróżnicowanie stanowisk archeologicznych

3. Stwierdzono także współwystępowanie śladów osadniczych z różnych okresów chronologicznych, co przedstawiono na poniższym zestawieniu:

Tabela 3. Współwystępowanie śladów osadniczych

4. Uwzględniając przedstawione powyżej dane, wraz z rozmieszczeniem przestrzennym stanowisk, na terenie gminy wyróżnić można kilka skupisk o dość czytelnych granicach. Skupiska te zróżnicowane są zarówno pod względem kształtu i wielkości jak i ilości zarejestrowanych stanowisk, także zróżnicowanych funkcjonalnie i chronologicznie:

najbardziej na północny-zachód wysunięte jest łukowate skupisko w rejonie Mieszewa - Zwierzynka. Kilkadziesiąt stanowisk zlokalizowanych jest na stosunkowo niedużym obszarze ulokowanym na długim stoku opadającym  ku bagnom i rzece Ukleji;

na południowy wschód od niego zlokalizowane jest wydłużone skupisko w rejonie Sielska. Występują tutaj duże osady oraz kilka cmentarzysk z różnych okresów chronologicznych;

bezpośrednio na wschód i południowy wschód od wymienionych skupisk zlokalizowane jest największe pod względem obszaru i ilości skupisko obejmujące grunta wsi Kraśnik, Gardno, Lesięcin, Kąkolewice;

kolejnym skupiskiem stosunkowo dużym obszarowo jest skupisko Malechowo, Tworzykowo, Paproty i Karwowo na północy, występujące w środkowej i północno- wschodniej części gminy;

do interesujących skupisk należy  skupisko Chwarstno, Cieszyno, Winniki; na jego obszarze występuje duża ilość osad i cmentarzysk oraz grodzisk wczesnośredniowiecznych;

bezpośrednio na wschód od tego skupiska wyróżnione zostało skupisko Połchowo, Runowo, Węgorzyno wydłużone w kierunku wschód- zachód; występują tutaj stanowiska z różnych okresów i w różnym nasileniu;

5. Granice tak wyróżnionych skupisk są stosunkowo płynne. W wielu wypadkach brak jest jednoznacznej, przestrzennej granicy między poszczególnymi skupiskami. Wynikają one z faktu występowania stanowisk z tego samego przedziału chronologicznego bądź uwzględnione zostały warunki topograficzno-hydrograficzne terenu.  Także niebagatelny wpływ miały niezbyt korzystne warunki glebowe wykształcone wzdłuż doliny rzeki Uklei oraz licznych jezior i mniejszych zbiorników wodnych. Przy tak wyróżnionych skupiskach poza ich zasięgiem znalazła się pewna, niewielka grupa stanowisk. W zasadzie nie mają one większego znaczenia dla oceny osadnictwa gminy.

10.3. Zasób wartości kultury materialnej

1.         Rozkład sieci osadniczej na terenie gminy, oprócz uwarunkowań wynikających z historycznych stosunków własnościowych, zależny jest w dużej mierze od warunków topograficznych. Są one na terenie gminy bardzo zróżnicowane, a charakteryzuje je pagórkowata rzeźba terenu, liczne jeziora rynnowe, w tym największe Jezioro Woświn, wyznaczające zachodnią granicę gminy, rzeka Brzeźnicka Wegorza, wyznaczająca wschodnią granicę gminy i pas lasów na południowej granicy, stanowiący zarazem otulinę Ińskiego Parku Krajobrazowego. W sieci osadniczej wyróżnić można trzy grupy osad, znacznie się od siebie różniących:

najbardziej rozbudowana sieć osad rozlokowana jest wzdłuż wschodniego brzegu Jeziora Woświn; są to z reguły duże miejscowości o mocno akcentowanej zabudowie chłopskiej. W tym rejonie zachowało się najwięcej przykładów średniowiecznych układów ruralistycznych, w formie owalnic z częściowo lub całkowicie zachowanymi nawsiami. Do najcenniejszych należą plany wsi Mielno i Mieszewo;

nieco młodsza grupa osad, rozlokowana jest wzdłuż wschodniej granicy gminy, w dorzeczu rzek Reskiej i Brzeźnickiej Węgorzy, oraz przy brzegach jezior: Brzeźniak i Przytoń, położone tu miejscowości są mniejsze niż z grupy pierwszej i wyraźnie zdominowane rozbudowanymi zespołami podworskimi. Starsze elementy rozplanowania wsi, są tu z reguły zatarte, a zachowane mają formy ulicówek. Fragmenty owalnicy przetrwały we wsi Przytoń;

trzecią grupę stanowią osady usytuowane wzdłuż południowej granicy gminy, w terenie mocno zalesionym; charakteryzują się znacznym rozproszeniem zabudowy; przeważają tu typy osad podworskich z rozbudowanymi zespołami folwarcznymi i osadami robotników folwarcznych; największą wsią w tym rejonie jest Dłusko o układzie ulicówki.

Tab. 4. Historyczne układy ruralistyczne

2. Cechą charakterystyczną wsi na terenie gminy jest ich atrakcyjne położenie na wzniesieniach i wzgórzach, dzięki czemu zabudowa wiejska, pomimo niewielkich gabarytów, jest tu dość dobrze eksponowana. W sieci osadniczej występują dwa rodzaje osad: wsie chłopsko dworskie i osady folwarczno dworskie. Na zabudowę miejscowości grupy pierwszej składają się z reguły parcele z budowlami sakralnymi, zespoły zagród wiejskich, oraz zespoły założeń podworskich. Jedyną w gminie wioską bez zespołu podworskiego jest Chwarstno. Każda kategoria zabudowy charakteryzuje się odmiennymi wartościami.

3. Do grupy najstarszych, a zarazem najlepiej eksponowanych budowli należą kościoły, lokalizowane z reguły na grzbietach, najwyższych w obrębie wsi, wzniesień. Na terenie gminy istnieje 18 czynnych kościołów filialnych i parafialnych, 2 kaplice cmentarne i dwa kościoły pozostające w ruinie. Z tej liczby, 14 zbudowanych jest z głazów granitowych i z cegły ceramicznej , a pozostałe w konstrukcji ryglowej. Najstarsze pochodzą z XV w., najmłodsze z okresu międzywojennego. Wszystkie posadowione na obszernych parcelach, ogrodzonych często kamiennymi murami. Tereny przykościelnych parceli do XIX w. pełniły funkcje cmentarzy. Obecnie tylko na kilku zachowane są historyczne nagrobki, np. w Cieszynie. W 7 miejscowościach, w: Kraśniku, Mieszewie, Przytoniu, Runowie, Sielsku,Winnikach i Zwierzynku, zachowane są pomniki poświęcone pamięci poległych w I wojnie światowej. W Kraśniku zachowało się ponadto mauzoleum rodziny Passartów, należące do nielicznych dzieł tego typu na terenie Pomorza.

Tabela 5. Zestawienie kościołów

4. Metryki zespołów zabudowań wiejskich pochodzą przeważnie z 4 ćw. XIX w, z przełomu XIX/XX w, i z okresu międzywojennego. Zagrody złożone z siedzib mieszkalnych i budynków gospodarczych zbudowane są w większości z cegły ceramicznej. Nieliczne domy wzniesione są w konstrukcji szachulcowej bądź ryglowej. Przykłady najstarszych domów wzniesionych w tradycyjnych i rzadko już spotykanych technikach zachowały się w Brzeźniaku, Cieszynie, Chwarstnie, Kąkolewicach, Mieszewie, Przytoniu, Runowie, Sielsku, Winnikach i Zwierzynku. Na uwagę zasługuje tu zwłaszcza szachulcowy dom w Mieszewie. Niezależnie od techniki budowy, siedziby mieszkalne charakteryzują się podobnymi gabarytami: raczej skromnych, niewielkich parterowych domów, przykrytych dachami dwuspadowymi. Tylko nieliczne, z przełomu XIX/XX w., posiadają bogatsze wystroje elewacji w formie opasek drzwiowych i okiennych oraz gzymsów wieńczących. Przykłady takich domostw znajdują się w Cieszynie, Chwarstnie, Mielnie, Mieszewie, Sielsku, Trzebawiu i Zwierzynku. Towarzysząca domom zabudowa gospodarcza, sytuowana często w linii zabudowy pierzei ulic, jest w większości przypadków znacznie przebudowana.

5. Do budowli wiejskich użyteczności publicznej należą szkoły, istniejące pierwotnie prawie w każdej większej wsi. Budynki zachowane, pochodzą przeważnie z początku XX w. i z okresu międzywojennego, a wzniesione są z cegły w formie prostych parterowych domów, niewiele się różniących od domów wiejskich. Większość z nich zresztą zaadaptowano po 1945 r. na cele mieszkalne. Budowle tego typu znajdują się w: Cieszynie, Chwarstnie, Dłusku, Kraśniku Łobeskim, Lesięcinie, Mielnie, Podlipcach, Przytoniu, Sielsku i Winnikach. W Mieszewie, w budynku nr 35 znajdowała się pierwotnie gospoda.

6. Z budowli przemysłowych zachowały się 3 młyny: w Mieszewie, Runowie i Węgorsku, remiza w Brzeźniaku i Cieszynie oraz kuźnia w Przytoniu. Oprócz tego typu budowli na terenie gminy istnieją dwa zespoły zabudowy kolejowej: w Runowie Pomorskim i Węgorzynie. Na uwagę zasługuje ten pierwszy, bowiem obok budynku dworca, lokomotywowni, dwóch wież ciśnień i nastawni, zbudowanych z cegły w 4 ćw. XIX w., w tym samym czasie wzniesiono osiedle dla kolejarzy, rozbudowując je w okresie międzywojennym o ciekawy zespół modernistycznych domów, rozwiązanych podobnie jak osiedla pracownicze w Stargardzie Szczecińskim. Bardzo ciekawy budynek dworca kolejowego, znajduje się też w Mieszewie, pełniąc obecnie funkcję domu mieszkalnego, bowiem linia kolejowa została zamknięta.

7. Kategorię zabudowy zespołów podworskich wyróżnia zwartość i skala budowli, znacznie większa niż w budownictwie wiejskim. Na terenie gminy zachowało się 19 takich zespołów, które składały się pierwotnie z siedzib właścicieli ziemskich - dworów i budynków administratorów majątków, zespołów budynków gospodarczych i parków. Obecnie większość zespołów jest zdekompletowana i częściowo lub całkowicie zrujnowana. W całości przetrwało tylko siedem dworów, z których tylko jeden, w Lesięcinie, reprezentuje bardziej okazałe formy. Starsze budowle tego typu stojące w Mielnie czy Mieszewie, po licznych przebudowach reprezentują bardzo uproszczone formy nie mówiąc o ich złym stanie technicznym. Zestawienie dworów przedstawia poniższa tabela.

Tabela 6. Zestawienie dworów

8. Towarzyszące dworom budynki gospodarcze: obory, stajnie, owczarnie, stodoły, gorzelnie, kuźnie, itp., zbudowane są przeważnie z kamieni granitowych i z cegły w formach masywnych, okazałych budowli, zdobionych niekiedy detalem architektonicznym, pozostają w większości w bardzo złym stanie technicznym bądź w ruinie. Najlepiej zachowany zespół tego typu zabudowy znajduje się w Lesięcinie, ciekawe formy ma również zespół gospodarczy w Podlipcach. Zespół w Mieszewie wyróżnia się oryginalnym, rzadko spotykanym rozplanowaniem budynków przy dziedzińcu w formie koła, same budowle są jednak mocno przekształcone i pozbawione pierwotnego charakteru.

9. Bardzo zaniedbane są również parki podworskie, przy których już od ponad pół wieku nie prowadzono żadnych prac pielęgnacyjnych. Większość parków ( jest ich w sumie 19) powstało na bazie dawnych terenów leśnych, jako założenia krajobrazowe. Zdecydowana większość założona została w XIX w. Jedynie park w Runowie datuje się na wiek XVIII. Ich zestawienie przedstawia poniższa tabela.

Tabela 7. Zestawienie parków

10. Ważnymi składnikami kulturowego pejzażu wsi są cmentarze i te opisane już przykościelne i nowsze zakładane w XIX i XX w., poza obrębem zabudowań wiejskich. Na terenie gminy odnotowanych jest 48 cmentarzy, w tym 19 przykościelnych. Tylko na nielicznych zachowane są stare nagrobki, w większości bardzo zaniedbane. Część z nich ogrodzona jest kamiennymi murami, część wyróżnia się z otoczenia wysokimi kępami drzew. Ich zestawienie przedstawia poniższa tabela.

Tabela 8. Zestawienie cmentarzy wiejskich

11. Do bardziej charakterystycznych elementów krajobrazowo kulturowych terenów wiejskich i samego miasta Wegorzyna, należą aleje łączące poszczególne miejscowości, i szpalery drzew znaczące granice rozłogów pól. Na terenie gminy zachowało się kilkanaście alei obsadzonych dębami, lipami, klonami, brzozami i topolami. Zachowane są w okolicach wsi Brzeźniak, Chwarstno, Ginawa, Kraśnik Łobeski, Lesięcin, Podlipce, Rogówko, St. Węgorzynko, Wiewiecko, Winniki i Zwierzynek. Ponadto, prawie w każdej wsi, przy drogach i na parcelach przykościelnych rosną szpalery starych drzew, bądź pojedyncze okazy dębów, lip, kasztanowców i czarnych topoli.

10.4. Charakterystyka układu przestrzennego miasta Węgorzyno i jego wartości kulturowych

1. Miasto Węgorzyno ma nieregularny plan, który został pozbawiony w wyniku zniszczeń wojennych, dosyć dobrze wykształconego zespołu centrum. O jego obecnym układzie przestrzennym zadecydowało rozlokowanie zabudowy wzdłuż dróg prowadzących ze Stargardu Szczecińskiego i Choszczna do Łobza, Reska i Drawska Pomorskiego. Zamierzone historycznie usytuowanie centralnej części miasta na przesmyku pomiędzy dwoma jeziorami i utrudnienie w ominięciu miasta przez wędrownych kupców, wymusiła rozwój przestrzenny w kierunku na północ i południe. Centrum miasta rozwinęło się w rejonie skrzyżowania dróg tranzytowych w bezpośrednim sąsiedztwie kościoła, położonego na lokalnym wzniesieniu. Po wschodniej stronie kościoła usytuowany jest ratusz, po stronie północnej dawny Rynek. Po wschodniej stronie centrum na wysokim, zadrzewionym wzniesieniu znajdował się pierwotnie cmentarz ewangelicki, obecnie park, a poniżej stadion miejski, usytuowany na miejscu dawnego cmentarza żydowskiego. Teren wzgórza od strony wschodniej obniża się łagodną skarpą w stronę pobliskiego jeziora. O charakterze centrum miasta w znacznym stopniu decyduje duża ilość terenów zieleni miejskiej.

2. Historycznie ukształtowany układ przestrzenny owalnicowego planu Węgorzyna zachował się tylko w części centralnej, w miejscu obecnego skweru. W zabudowie występują liczne ubytki szczególnie widoczne przy dawnym Rynku, ul. Grunwaldzkiej, w północnym odcinku ul. Drawskiej i przy ul. Podgórnej. Z dawnej zabudowy przyrynkowej nie zachowały się: ratusz, dwór von Borków i remiza strażacka. Zmieniona została funkcja dawnego cmentarza na wzgórzu Żalnik, przekształceniom uległy tereny cmentarzy żydowskiego i baptystów.

3. Zachowana dawna zabudowa miasta pochodzi głównie z przełomu XIX / XX w. oraz z okresu międzywojennego. Charakterystyczne dwu i trzykondygnacyjne kamienice usytuowane są w centrum przy ul. Grunwaldzkiej, Ks. F. Sosnowskiego, Łąkowej i przy ul. Drawskiej. W pozostałych częściach miasta dominują domy wolnostojące, jednorodzinne typu willowego, przeważnie parterowe. Osiedle za torami kolejowymi złożone jest z domów o ujednoliconych formach: piętrowych, przykrytych dachami naczółkowymi. Prawie wszystkie są murowane z cegły i otynkowane, nieliczne domy mają zachowaną konstrukcję ryglową. Zachowana zabudowa gospodarcza (pojedyncze przykłady stodół i niewielkich budynków inwentarskich) jest zbudowana cegły ceramicznej.

4. Dominantą kulturową i przestrzenną jest kościół rzymsko-katolicki p.w. Wniebowzięcia NMP, zbudowany na miejscu obiektu z XV w., spalonego w 1593 r., odbudowanego w 1598 r., pod koniec XVII w. ponownie zniszczonego pożarem i odbudowanego w latach 1705-1715. W 1750 r. zbudowana została przy nim wieża w konstrukcji szkieletowej, odeskowana. W 1945 r. kościół został spalony i odbudowany w 1959 r., w 2000 i 2001 r. poddany został kolejnym remontom. Kościół jest zbudowany z kamieni granitowych i cegły, otynkowany, założony na planie prostokąta z pięcioboczną absydą przy elewacji wschodniej. Do głównego korpusu przylega zakrystia i niewielka kruchta z przedsionkiem. Korpus główny przykryty jest dachem dwuspadowym pokrytym dachówką ceramiczną. Dachy nad absydą i zakrystią są odrębne, pięcio i trzy spadowe. Elewacje kościoła zostały podzielone szerokimi, zakończonymi półkoliście oknami.

5. Budynek pełniący obecnie rolę ratusza zbudowano na przełomie XIX i XX w. jako szkołę, tę funkcje pełnił do 1961, do okresowo pełnił również funkcję posterunku ówczesnej Milicji Obywatelskiej. Budynek adaptowano następnie na siedzibę Urzędu Miejskiego. Jest to budynek dwukondygnacyjny, podpiwniczony, murowany z cegły i otynkowany, założony na planie prostokąta, przykryty dachem dwuspadowym. Centralną część fasady zaakcentowano płytkim ryzalitem z wejściem głównym, ponad którym znajduje się szerokie, półkoliście zakończone okno.

6. Historyczny rodowód ma również szereg budynków o funkcji przemysłowej, należą do nich:  budynki dworca kolejowego z II poł. XIX w. mleczarnia przy skrzyżowaniu ul. Jagielońskiej i Przemysłowej, zbudowana w tym samym okresie, młyn zbudowany z pocz. XX w., usytuowany przy ul. Jagiellońskiej, a w pobliżu torów kolejowych zespół obiektów dawnej gazowni, zbudowany na pocz. XX w.

7. Charakterystyczny zespół zieleni w centrum miasta powstał na terenie dawnego cmentarza ewangelickiego, założonego w XVIII w. i funkcjonującego do 1945 r. Po II wojnie światowej nagrobki zlikwidowano (zachowały się tylko fragmenty kilku z nich), a teren cmentarza zwany Żalnikiem zamieniono na park. W centrum miasta znajduje się także skwer miejski, z fontanną i pomnikiem Żołnierza Polskiego, założony po 1945 r. na miejscu dawnych podwórzy. Istotnym elementem systemu zabytkowej zieleni miejskiej jest cmentarz komunalny, założony na początku XX w. przy ul. Strzeleckiej. Na terenie cmentarza znajduje się kaplica cmentarna, która w latach 1945-1959 pełniła funkcje kościoła parafialnego. Zieleń miejską uzupełnia układ ciągów alejowych wzdłuż głównych ulic. Ulice Przemysłowa i Kolejowa obsadzone są kasztanowcami, grupa kasztanowców rośnie przy zbiegu ul. Zamkowej i Pionierów, w miejscu gdzie kiedyś stał zamek rodziny von Bork.

10.5.    Charakterystyka historycznie ukształtowanych układów osadniczych i ich wartości kulturowych

Zabudowa obszaru gminy koncentruje się w obrębie trzydziestu miejscowości, położonych na terenie siedemnastu sołectw. Dominujące układy przestrzenne miejscowości to owalnica, wielodrożnica i ulicówka, bardzo często w obrębie jednej miejscowości wyróżnić można więcej niż jeden z przytoczonych rodzajów rozplanowania zabudowy. Występują tu też wsie powstałe wokół dawnych majątków ziemskich a także kolonie o rozproszonym układzie. W przeważającej części we wsiach dominuje zabudowa z przed II wojny światowej, która zaspokaja większość obecnych potrzeb pod względem powierzchni i kubatury potrzebnej do zamieszkiwania i prowadzenia działalności gospodarczej, jednak jej stan techniczny, poza nielicznymi wyjątkami jest zły. Krótkie charakterystyki miejscowości położonych w obrębie poszczególnych sołectw przedstawione są poniżej.

10.5.1. Sołectwo Brzeźniak

1. Brzeźniak jest wsią położoną na wzniesieniu terenu, w pobliżu dwóch jezior Brzeźniak i Żabice, jeziora te rozciągają się po południowej i wschodniej stronie zabudowań. Pod względem układu przestrzennego wieś jest wielodrożnicą z fragmentami owalnicy, z zabudową rozlokowaną przy drogach prowadzących w kierunku płn. do Przytonia, Rogówka i Węgorska oraz w kierunku płd.wsch. do Brzeźniaka. Przy skrzyżowaniu dróg znajduje się kościół, w jego pobliżu rozciąga się teren po dawnym zespole dworskim. W zabudowie miejscowości dominuje konstrukcja szachulcowa i budynki usytuowane są względem dróg kalenicowo i szczytowo. Zabudowa gospodarcza jest nieliczna, w konstrukcji szachulcowej i murowana, sytuowana na zapleczach domostw. Do ważniejszych obiektów wsi należą: neogotycki kościół fil. pw. św. Mikołaja Biskupa, remiza strażacka - ob. siedziba PTTK - “Florianka”, trzy cmentarze: przykościelny, założony w okresie budowy kościoła, czynny do połowy XIX w, obecnie bez nagrobków i ogrodzenia, poewangelicki usytuowany przy drodze do Węgorska, po północno wschodniej stronie wsi, założony w XIX w. oraz katolicki, usytuowany przy drodze do Brzeźnicy, po południowo wschodniej stronie wsi; z zespołu dworskiego, usytuowanego po południowo wschodniej stronie kościoła pozostał zarośnięty plac z fragmentami fundamentów budynków gospodarczych oraz park, założony na początku XIX w. Drogi łączące wieś z Przytoniem, Rogówkiem i Wiewieckiem, obsadzone szpalerami drzew- dębami, klonami i topolami.

2. Drugą wsią sołectwa jest Brzeźnica, położona 15 km. na płd. wsch. od Węgorzyna, na malowniczym, pagórkowatym i zalesionym terenie. Po zachodniej stronie zabudowań płynie rzeka Brzeźnicka Węgorza, po południowej stronie znajduje się niewielkie jezioro. Do wsi prowadzą dwie drogi: w kierunku płn. do wsi Brzeźniak, druga w kierunku zachodnim do Wiewiecka. Pod względem układu przestrzennego wieś jest krótką ulicówką na osi usytuowanej w kierunku wschód zachód, z zabudową zlokalizowaną w pierzei północnej. W północno- zachodniej części wsi, przy wjeździe od strony Brzeźniaka. Droga, biegnąca przez wieś ma nawierzchnię brukowaną. Do ważniejszych obiektów architektonicznych wsi należą: kościół filialny p.w. Matki Boskiej Królowej Polski, otoczony cmentarzem i zespół podworski złożony z domu administratora, niewielkiego parku i dwóch budynków gospodarczych. Z zabudowań wiejskich pozostały do dzisiaj tylko 4 domy wiejskie, murowane, otynkowane, parterowe o bardzo prostych formach. Budynki gospodarcze zachowane są szczątkowo.

10.5.2. Sołectwo Cieszyno

W obrębie tego sołectwa leżą zabudowania jednej miejscowości. Cieszyno leży na łagodnie pofałdowanym terenie wzdłuż wschodniego brzegu jeziora Woświn (800 m powierzchni, dł. 9,5 km). Pod względem układu przestrzennego wieś jest owalnicą, która została rozbudowana w ulicówkę o osi podłużnej biegnącej z płd. wsch. na płn.zach. Zabudowa wiejska rozlokowana została po obu stronach głównej drogi i oraz na terenach otaczających. Przy drodze do Winnik leży zespół zabudowań na miejscu dawnej owczarni oraz kolonia mieszkalna wzniesiona po 1945r. Zabudowa wsi składa się głównie z parterowych domów mieszkalnych zbudowanych z cegły, otynkowanych z fasadami zdobionymi gzymsami i opaskami. Domy wolnostojące, ustawione względem ulicy kalenicowo, w części centralnej odsunięte są od ulicy, często odgrodzone od niej kamiennymi murami. Na zapleczach domów zachowane zostały pojedyncze przykłady budynków gospodarczych, murowanych z cegły i kamieni granitowych. Do ważniejszych obiektów wsi należy położony w centralnej części zabudowań kościół rzym. kat. fil. p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego, otoczony cmentarzem oraz zespół podworski składający się z obszernego prostokątnego podwórza, kilku budynków gospodarczych ustawionych w połowie długości podwórza i przy jego granicach (w tym budynek dawnej gorzelni) oraz dwór. Częścią założenia jest zachowany w dużej mierze park, założony na pocz. XIXw, usytuowany po płd. zach. stronie zespołu podworskiego, od zachodu sięgający brzegów jeziora Woświn. Do parku prowadzi aleja kasztanowa zakończona przed dworem gazonem. Na terenie parku zachowały się również fragmenty rodowego cmentarza. Obecny cmentarz komunalny o powierzchni 0.55 ha, usytuowany w płn. zach. części wsi jest cmentarzem poewangelickim. Przez wieś prowadzi Droga wiejska obsadzona lipami. Po płn stronie wsi, przy drodze polnej znajduje się szpaler drzew topolowych. Przez południową część terenów sołectwa przebiega linia kolejowa. Rozplanowanie wsi ukształtowane w XIX w. zachowane jest bez większych zmian. Zniekształceniu uległ zespół owczarni przy torach kolejowych. W centralnej części wsi zakłócona została kompozycja zabudowy wiejskiej przez wprowadzenie nowych domów ustawionych szeregowo. Z historycznej zabudowy zniknęła część wiejskich budynków gospodarczych, w zespole podworskim rozebrany został dwór i przekształcony park przed fasadą dawnego dworu.

10.5.3. Sołectwo Chwarstno

W obrębie tego sołectwa leżą zabudowania jednej miejscowości. Chwarstno, położone 4 km. na zachód od Runowa i 3 km na wsch. od Jeziora Woświn, na grzbiecie wzgórz morenowych przy skrzyżowaniu dróg biegnących z Trzebawia do Runowa i z Mielna do Winnik, jest wsią chłopską o metryce średniowiecznej. Pod względem układu przestrzennego wieś jest ulicówką, z czytelnym fragmentem owalnicy usytuowanej w centralnej jej części, o osi podłużnej wschód-zachód. Zabudowa wiejska rozlokowana po obu stronach drogi, po wsch. i zach. stronie kościoła. Za wsią, przy drodze do Runowa usytuowane 3 wolnostojące zagrody (dawna kolonia Chwarstno). Po płn. stronie wsi, na wysokości kolonii Chwarstno, znajduje się pozostałość po dawnym zespole folwarcznym. Droga biegnąca przez wieś leży na dnie naturalnego wąwozu. Przez pola w kierunku Cieszyna przebiega szpaler topoli. Do ważniejszych obiektów wsi należy położony grzbiecie wysokiego wzniesienia u w centralnej części wsi kościół fil. p.w. Wniebowzięcia NMP, zbudowany na przełomie XV/XVI w. oraz dwa cmentarze: przykościelny, założony w czasie budowy kościoła, obecnie bez nagrobków oraz poewangelicki, założony ok. 1900 r., bez nagrobków, silnie zarośnięty podrostami, z zieleni nasadzonej zachowało się kilka żywotników zachodnich..

10.5.4. Sołectwo Kraśnik Łobeski

Sołectwo Kraśnik Łobeski, położone w północnej części gminy, 5 km. na płn. od Węgorzyna, obejmuje swoim zasięgiem tereny jednej miejscowości. Wieś ta została założona w okresie średniowiecza przez rodzinę Borków leży na urozmaiconym, pagórkowatym, zalesionym terenie z linią kolejową po płd. wsch. stronie wsi. Połączona jest drogami lokalnymi z Runowem, Sielskiem i Kąkolewicami oraz ze wsią Gardno. Pod względem układu przestrzennego Kraśnik jest wsią ulicową z czytelnymi elementami owalnicy. Zabudowa wiejska rozlokowana jest po płn. stronie drogi wiejskiej. Zabudowa mieszkalna i gospodarcza, wzniesiona w 2 poł. XIX w, modernizowana była w okresie międzywojennym. Składają się na nią domy wiejskie murowane z cegły i tynkowane, ustawione względem drogi kalenicowo i szczytowo, przeważnie parterowe, przykryte dachami dwuspadowymi. Po zachodniej stronie zespołu podworskiego, będącego dominującym elementem układu przestrzennego wsi, zachowało kilka domów pracowników dworskich, murowanych, krytych wysokimi dachami. Do ważniejszych obiektów wsi należy Kościół rzym. kat. fil. p.w. Matki Boskiej Gromnicznej, mauzoleum rodziny Passartów, usytuowane po wsch. stronie kościoła oraz zespół podworski. Dwór, park i budynki gospodarcze wznoszono sukcesywnie do k. XIX w. Dwór został zniszczony w 1945 r. a następnie rozebrany w latach sześćdziesiątych XX w. Po pierwotnym założeniu pozostał park oraz kilka budynków gospodarczych ustawionych wokół dużego, prostokątnego dziedzińca. Kompozycja parku, oprócz alei dojazdowej od strony płd. zach. jest obecnie zatarta, na terenie jego pozostałości rośnie 25 gatunków drzew, w tym dęby, lipy, klony, wiązy i żywotnik olbrzymi. Aleja dojazdowa została obsadzona lipami. W pobliżu kościoła znajduje się cmentarz, zawożony w okresie jego budowy, obecnie bez nagrobków. Na odcinku przyległym do zespołu podworskiego zachowała się brukowana droga. Nawierzchnię taką posiada również częściowo obsadzona klonami droga do Gardna i Siedlic. W kierunku Runowa prowadzi aleja złożona z dębów, jesionów i klonów. Układ przestrzenny wsi zachowany w stanie jaki ukształtowano w ciągu XIX w. W zabudowie wiejskiej występują liczne ubytki zagród, zwłaszcza zabudowy gospodarczej.

10.5.5. Sołectwo Lesięcin

1. Sołectwo Lesięcin, położone w północnej części gminy, 7 km. na płn. od Węgorzyna,, obejmuje swoim zasięgiem tereny trzech miejscowości: Lesięcina, Gardna i Kąkolewic. Lesięcin jest wsią założoną okresie średniowiecza przez rodzinę Borków. Leży na urozmaiconym, pagórkowatym terenie równolegle do doliny rzeki Reskiej Węgorzy, która rozdziela teren wsi od sąsiedniej- Kąkolewic. Za rzeką po stronie zach. biegnie linia kolejowa łącząca Runowo z Łobzem. W okolicy wsi występuje kilka wysokich jak na lokalne warunki wzniesień (ponad 100 m n.p.m.). Tereny wsi są połączone siecią dróg z szosą łączącą Węgorzyno z Łobzem oraz drogami lokalnymi z Kąkolewicami, Gardnem i Rogówkiem. Pod względem układu przestrzennego jest to wieś ulicowa z dającymi się wyodrębnić dwoma członami zabudowy. W pierwszej części zachowane zostały fragmenty owalnicy z położonym na krańcu płd. wzgórzem, na którym stał kościół, rozebrany na pocz. XX w. Po obu stronach drogi, tej części wsi, usytuowane są pojedyncze zagrody. Za wzgórzem kościelnym, po stronie płd. wsch. znajduje się niewielki cmentarz. W drugiej części, na wzniesieniu terenu usytuowany jest rozległy zespół podworski, z dworem, parkiem i budynkami gospodarczymi. Zabudowa wiejska rozlokowana głównie po wsch. stronie drogi, kalenicowo. W pierwszej części dominują budynki wolnostojące, często znacznie od siebie oddalone. W drugiej części zabudowa jest bardziej zwarta, z budynkami gospodarczymi ustawionymi tuż przy drodze szczytowo. Budynki zostały wzniesione przede wszystkim z cegły, częściowo w licu ceglanym, częściowo tynkowane. W pobliżu zespołu podworskiego zachowały się szeregowe domy służby folwarcznej, a po zach. stronie drogi wzniesiono 2 nowe bloki mieszkalne. Do ważniejszych obiektów wsi należy zaliczyć zespół podworski oraz park z 2 poł. XIX w., założony na zboczu wzgórza po płd. zach. stronie dworu. Na jego terenie rosną 23 gatunki drzew liściastych i 9 gatunków drzew iglastych, w tym: dęby, jesiony, kasztanowce i jedlice. Na terenie wsi zachowały się dwa cmentarze: przykościelny, nieczynny od pocz. XX w., bez nagrobków oraz poewangelicki, założony w 2 poł. XIX w. Aktualnie nieczynny. Droga wiejska ma nawierzchnię brukowaną, przy zespole podworskim wymienioną na asfalt. Droga prowadząca do Kąkolewic obsadzona jest dębami. Układ przestrzenny wsi zachowany w stanie nadanym mu w 2 poł. XIX w, z licznymi ubytkami zabudowy.

2. Gardno jest wsią założoną w okresie średniowiecza przez rodzinę Borków. Leży na krawędzi łagodnych wzniesień po stronie płn i podmokłych łąk po stronie płd. zach. Wieś połączona jest drogami lokalnymi z Kraśnikiem Łobezkim i Runowem. Miejscowość założona została w formie ulicówki z drogą wiejską biegnącą  z płn. na zach. z fragmentami owalnicy. W części płn. na wzniesieniu terenu, w zach. pierzei drogi posadowiony jest kościół, otoczony niewielkim cmentarzem. W pobliżu kościoła znajduje się kilka zagród. Nieco na płn. od kościoła po wsch. stronie drogi wiejskiej usytuowany jest zespół pofolwarczny z budynkami gospodarczymi i parkiem. W zach. części wsi, po płd. stronie drogi usytuowana jest kolonia domów mieszkalnych, a dalej na zachód znajduje się cmentarz. Zabudowa mieszkalna i gospodarcza wzniesiona została głównie w końcu XIX w. Przeważają domy wolnostojące, ustawione względem drogi kalenicowo, parterowe, murowane z cegły, o bardzo prostych formach. W zachodniej części wsi znajdują się parterowe ceglane czworaki o identycznych formach oraz jeden dom zbudowany współcześnie. Do najważniejszych obiektów wsi należą: kościół fil. p.w. św. Mateusza Apostoła, pozostałości zespołu dworskiego. (dwór zniszczony w 1945 r, został później rozebrany- po dawnym zespole zabudowy pozostał dziedziniec, dwa budynki gospodarcze), park, założony w 3 ćw. XIX w. porośnięty drzewostanem rodzimego pochodzenia oraz dwa cmentarze: przykościelny, otoczony murem kamiennym i poewangelicki, obecnie nie używany. Droga wiejska i dojazd do wsi od strony płn. zach. jest wybrukowany, oraz obsadzone lipami, pozostałe drogi: prowadząca do Kąkolewic obsadzona dębami, droga do szosy, kasztanowcami, a droga do Runowa obsadzona topolami. Układ przestrzenny wsi zachował się w stanie ukształtowanym częściowo w okresie średniowiecza i w 2 poł. XIX w. Substancja budowlana jest obecnie znacznie zubożona. W zabudowie wiejskiej występują luki, w zespole folwarcznym brak dworu i kilku innych budynków gospodarczych.

3. Kąkolewice, wieś położona o 3 km na zach. od szosy Węgorzyno-Łobez, leży na urozmaiconym, pagórkowatym terenie z pasem lasów po stronie płd. zach. i płynącą po płd. wsch. stronie rzeką Węgorzą. Rzekę oddziela od wsi linia kolejowa łącząca Szczecin z Koszalinem. Zabudowa składa się z dwóch członów o układzie ulicowym, pomiędzy nimi usytuowany jest zespół podworski. W zach. starszej części wsi na wzniesieniu terenu usytuowany jest kościół. U stóp wzniesienia po stronie południowej usytuowane są 2 stawy rybne. Tworzy ją kilka domów, ustawionych względem dróg kalenicowo, parterowych, murowanych z cegły. Do najważniejszych obiektów wsi należą: budynek szkoły wzniesiony współcześnie, kościół rzym. kat. fil. p.w. św. Józefa, kaplica grobowa, dzwonnica, cmentarz przykościelny, stacja uzdatniania wody zbudowana po 1945r oraz zespół dworski założony w XVI w. Obok zabudowań folwarcznych mieściła się t siedziba rodu , zbudowana od podstaw w 1805 r. w formie klasycystycznego dworu. Z dawnego dwuczłonowego zespołu pozostał dziedziniec gospodarczy, ruina dworu , dwa budynki gospodarcze oraz park, usytuowany po płd. wsch. stronie dworu. Dwór zbudowany jest z cegły, budynki gospodarcze z kamieni granitowych i z cegły. Uzupełnieniem założenia jest park, założony w XVII w. po płd. wsch. stronie dworu. Na jego terenie rosną dęby, lipy, klony i graby. Układ przestrzenny wsi zachował się w stanie jego ukształtowania w XIX w, z nielicznymi starszymi elementami. W zabudowie obu części wsi istnieją luki i pustki po wyburzonych zabudowaniach. W zespole podworskim brak dworu i dwóch budynków gospodarczych.

10.5.6. Sołectwo Mielno

1. Sołectwo Mielno, położone w północnej części gminy, 8 km. na płn. wsch. od Cieszyna Łobeskiego, obejmuje swoim zasięgiem tereny jednej miejscowości. Wieś położona jest na pagórkowatym terenie, na wschodnim brzegu jeziora Mielno i w pobliżu jezior: Sambórz Duży i Woświn. Po płn. stronie wsi płynie rzeka Ukleja. W jej sąsiedztwie znajduje się kilka wzgórz o wysokości ok 100 m n.p.m., z których rozciągają się rozległe widoki na okolice. Wieś połączona jest drogami lokalnymi z Cieszynem Łobeskim, Zwierzynkiem, Sielskiem i Chwarstnem. Pod względem układu przestrzennego wieś jest ulicówką z zachowanym fragmentem dawnej owalnicy, o osi połużnej biegnącej z płd. na płn. Zabudowa wiejska rozlokowana jest po obu stronach ulicy wiejskiej. Większość domów pochodzi z końca XIX i pocz. XX w, ustawione są względem ulicy kalenicowo i szczytowo. We wsch. części wsi, przy drodze do Sielska  znajdują się 2 bloki mieszkalne z lat siedemdziesiątych XX w. Budynki gospodarcze, ustawione na tyłach domostw, przeważnie murowane z cegły, rzadziej w konstrukcji szachulcowej, przykryte dachami dwuspadowymi.

Do najważniejszych obiektów wsi należą: kościół rzym. kat. fil. p.w. Matki Boskiej Różańcowej z cmentarzem przykościelnym oraz zespół podworski, założony w XVIII w.po zach. stronie średniowiecznego wzgórza zamkowego, do dziś pozostał po nim dwór w stanie ruiny, 2 zruinowane budynki z cegły i fundamenty po rozebranych budynkach gospodarczych. Park przydworski nie zachował się. Na terenie wsi leży również cmentarz poewangelicki, założony w 2 poł. XIX w. Zajmuje obszar 0,09 ha. jest silnie zarośnięty, obecnie bez nagrobków. Układ przestrzenny wsi wykształcony w końcu XVIII w, zachował się w rozplanowaniu wsi. Plan zespołu podworskiego jest obecnie nieczytelny.

10.5.7. Sołectwo Mieszewo

1. Sołectwo Mieszewo, położone w północnej części gminy, 6 km na wsch. od Dobrej Nowogardzkiej, obejmuje swoim zasięgiem tereny jednej miejscowości. Wieś położona jest na terenie pagórkowatym, po obu brzegach rzeki Ukleji płynącej z południa na północ. Po płn. zach. stronie wsi usytuowane jest jezioro Okrzeja. Wieś połączona jest drogami lokalnymi ze Zwierzynkiem, Siedlicami i Sielskiem. Po płd. wsch. stronie biegnie linia kolejowa. Pod względem układu przestrzennego wieś jest dwuczłonowa, złożona z części chłopskiej i dworskiej. Część chłopska, po zach. stronie Ukleji, ma plan owalnicy o osi podłużnej biegnącej z płd. wsch. na płn. zach. Przy drogach rozlokowana jest zabudowa wiejska, która ciągnie się do brzegów Ukleji. Zabudowę mieszkalną z okresu XIX i 1 poł. XX w. stanowią domy wolnostojące, ustawione względem ulicy kalenicowo i szczytowo. W pobliżu zespołu podworskiego znajduje się kilka czworaków z pocz. XX w.i kilka bloków z lat siedemdziesiątych XX w. Do ważniejszych obiektów wsi należą: kościół rzym. kat. par. p.w. św. Józefa, młyn zbudowany w 4 ćw. XIX w, na miejscu starszego, aktualnie nieczynny, dworzec kolejowy zbudowany w 4 ćw. XIX w oraz zespół podworski złożony z dworu, kilku budynków gospodarczych ustawionych wokół kolistego dziedzińca i parku rozciągniętego po płd. zach stronie zespołu. Uzupełnieniem układu przestrzennego zabudowań dworskich jest park w zespole podworskim założony w 2 poł. XIX w. na bazie lasu nad Ukleją. W wsi znajdują się trzy cmentarze: przykościelny, założony w okresie budowy kościoła oraz poewangelicki, obecnie komunalny, po płd. stronie wsi oraz poewangelicki wojenny, położony po płn. stronie wsi, na wzgórzu. Układ przestrzenny i zabudowa wsi zachowały się w formie ukształtowanej od czasów średniowiecza po początek XX w. ze wszystkimi elementami.

10.5.8. Sołectwo Przytoń

1. Sołectwo Przytoń, położone w północno- zachodniej części gminy, 3,5 km na wschód od Węgorzyna, obejmuje swoim zasięgiem tereny trzech miejscowości: Przytoń, Rogówko i Sulice. Wieś Przytoń położona jest na terenie pagórkowatym, na płn. brzegu jeziora Przytońskiego ( pow. 70,03 ha, długość 1800 m.). Po zach. i płn stronie wsi, cztery znaczne wzniesienia terenu ( ponad 100 m n.p.m.) z rozległymi widokami na okolice. Wieś składa się z dwóch członów: części chłopskiej i dworskiej. Część chłopska, położona w pobliżu jeziora, ma kształt widlicy zamkniętej z trzech stron drogami. Zabudowa mieszkalna i gospodarcza wsi wzniesiona w 2 poł. XIX w. składa się z domów ustawionych względem dróg kalenicowo i szczytowo, z fasadami poprzedzonymi ogródkami. Do ważniejszych obiektów wsi należą: kościół rzym. kat. fil. p.w. Marii Magdaleny, kuźnia, zbudowana w końcu XIX w. w płn. części wsi, zespół dworski założony w XVIII w, rozbudowany w ciągu XIX stulecia, złożony z obszernego dziedzińca, dworu, budynków gospodarczych i parku. W otoczeniu układu znajduje się park, założony na pocz. XIX w. po płd. stronie dworu. Na terenie wsi położone są dwa cmentarze: przykościelny, założony w okresie budowy kościoła, aktualnie nie czynny oraz poewangelicki, założony na początku XX w, porośnięty starodrzewiem. Układ przestrzenny obu członów wsi został zachowany w stanie ukształtowanym w ciągu XIX w. W zabudowie wiejskiej występują niewielkie ubytki zagród i zabudowy gospodarczej. W zespole podworskim budynki zachowały się mocno przebudowane. Nad brzegiem jeziora, w południowo- zachodniej części wsi, zlokalizowano ośrodek wypoczynkowy „Przytoń” oraz pensjonat „Wodna Dolina”

2. Rogówko, położone 7 km na płn. wsch. od Węgorzyna jest wsią położoną na terenie pagórkowatym, zalesionym, 750 m na płd. od wsi, wśród lasów położone jest niewielkie jezioro Rogowo. Po wsch. stronie wsi przepływa rzeka Brzeźnicka Węgorza. Wieś jest welodrożnicą z zespołem podworskim usytuowanym w jej centrum. Po wsch. stronie zespołu, na wzniesieniu terenu usytuowany jest kościół otoczony cmentarzem. Zabudowa wiejska rozlokowana przy drodze biegnącej po płn. stronie zespołu o osi podłużnej wsch. zach. Na  płn. od zespołu podworskiego usytuowany jest niewielki zespół dawnej owczarni, obok której stoi stacja przekaźnikowa. Zabudowa mieszkalna i gospodarcza pochodzi z końca XIX i pocz. XX w. Do najważniejszych obiektów wsi należą: kościół rzym. kat. fil. p.w. Podwyższenia Krzyża Św. zbudowany w 4 ćw. XIX w oraz zespół dworski wzniesiony w XVIII w, w jego otoczeniu znajduje się park, założony w XVIII w. W jego drzewostanie występuje 22 gatunki drzew liściastych, 6 iglastych i 8 gatunków krzewów ozdobnych, oprócz gatunków miejscowych rosną tu platany, dęby czerwone, modrzewie europejskie. Droga prowadząca z Rogówka do Przytonia obsadzona jest topolami, do Lesięcina lipami. Układ przestrzenny wsi ukształtowany w końcu XIX w. zachowany został w całości. W zabudowie wiejskiej występują liczne ubytki zagród, w zabudowie podworskiej brakuje głównego elementu - zrujnowanego dworu.

3. Sulice są kolonią, założoną w 1823 r. po wschodniej stronie jeziora Węgorzyno, pomiędzy drogami prowadzącymi z Węgorzyna do Przytonia i Wiewiecka. Składa się z kilku zagród, rozmieszczonych w rozproszony. W południowej części osady znajduje się cmentarz ewangelicki, z za chowanymi nagrobkami.

10.5.9. Sołectwo Runowo Pomorskie

1. Sołectwo Runowo Pomorskie, położone 2,5 km na pn. zach. od Węgorzyna, obejmuje swoim zasięgiem tereny dwóch miejscowości: Runowo Pomorskie oraz Połchowo. Runowo Pomorskie jest osiedlem kolejowym założonym w sąsiedztwie dworca kolejowego, wybudowanego w 1859 r, t.j. po uruchomieniu lini kolejowej łączącej Szczecin ze Stargardem i Koszalinem. Stacja kolejowa i osada powstały na gruntach wsi Połchowo. W 1877 r. stacja kolejowa została rozbudowana o nową linię łączącą Runowo z Drawskiem Pom. Osiedle rozbudowano po zakończeniu I wojny światowej. Osada składa się z dwóch części. Część pierwsza zlokalizowana tuż przy dworcu w formie jednej ulicy biegnącej równolegle do przebiegu lini kolejowej. Po obu stronach ulicy usytuowane są domy mieszkalne. Druga część osady rozlokowana jest płd. wsch. stronie dworca, przy 4 ulicach : dwóch prostopadłych do ul Dworcowej i rozchodzących się od niej w kierunku płd.trójkątnie, oraz dwóch łączących je przecznic. Pomiędzy tymi dwoma przecznicami, przy ul. Połchowskiej, usytuowana jest kaplica. W zabudowie dominują domy historyczne ceglane, o częściowo otynkowanych elewacjach. Do ważniejszych obiektów miejscowości należą: kaplica  rzym. kat. fil. p.w. M.B.Królowej Polski, zbudowana ok. 1926 r. jako kaplica przedpogrzebowa. Po 1945 r zaadaptowana została na kościół rzym. kat. Znajduje się tu również zespół budynków związanych ze stacją kolejową, zbudowany w 4 ćw. XIX w. Składa się z lokomotywowni, obrotnicy, 2 wież ciśnień , 2 nastawni. Do zespołu należy również budynek dworca i budynek zawiadowcy.

2. Połchowo, położone 2 km na zach. od Węgorzyna znajduje się na lekkim wyniesieniu terenu przechodzącego w kierunku południowym w nieckę po dawnym jeziorze Połchowskim, gdzie obecnie znajdują się stawy rybne. pod względem układu przestrzennego wieś jest ulicówką z zabudową zlokalizowaną po obu stronach drogi biegnącej ze wschodu na zachód. Od głównej drogi odchodzi droga w kierunku Runowa. Dominuje zabudowa mieszkalna i gospodarcza z 2 poł. XIX i początku XX w. We wsi nie zachował się kościół, całkowitej dewastacji uległ również zespół dworski. Układ przestrzenny wsi zachowany został w stanie nadanym mu w 2 poł. XIX w. W zabudowie występują liczne ubytki.

10.5.10.           Sołectwo Runowo

Sołectwo Runowo położone 4 km na pn. zach. od Węgorzyna, obejmuje swoim zasięgiem tereny jednej miejscowości, leży nad rzeką Reską Węgorzą, na terenie pagórkowatym z dwoma wysokimi wzniesieniami (ponad 90 m n.p. m.) po płd. i płn. stronie Runowa. Wieś połączona jest drogami lokalnymi z Chwarstnem, Runowem Pomorskim, Kraśnikiem Łobeskim i Siedlicami. Pod względem układ przestrzennego wieś jest wielodrożnicą wykształconą z owalnicy o osi podłużnej wsch. zach. Elementy owalnicy zachowane zostały w centralnej części wsi. Zabudowa wiejska z XIX i 1 poł. XX, rozlokowana jest po obu stronach drogi głównej i drogi prowadzącej z południa na północ, z Winnik do Kraśnika. Domy oraz budynki gospodarcze ustawione są względem dróg kalenicowo i szczytowo. Do ważniejszych obiektów wsi należą: kościół rzym. kat. par. p.w. .w. Tomasza Apostoła, młyn oraz pozostałości zespołu dworskiego założonego na pocz. XIX w. Pozostał z niego prostokątny dziedziniec, kilka ustawionych wokół niego budynków, oraz park. Na terenie miejscowości położone są cztery cmentarze: przykościelny, czynny do końca XIX w, dwa poewangelickie na jednym z nich, położonym na płn stronie wsi zachowały się nagrobki, drugi został całkowicie zdewastowany, ostatnim z wymienianych jest cmentarz komunalny, założony w 1945 r. nieopodal młyna na Reskiej Węgorzy. Układ przestrzenny wsi zachowany został w stanie jego ukształtowania w ciągu XIX w. W zabudowie wiejskiej występują ubytki budynków gospodarczych, w zespole folwarcznym brak pałacu, nastąpiły ponadto częściowe przekształcenia  zabudowy gospodarczej.

10.5.11.           Sołectwo Sarnikierz

1. Sołectwo Sarnikierz położone na płd. zach. od Węgorzyna, obejmuje swoim zasięgiem tereny trzech miejscowości: Sarnikierz, Dłusko i Podlipce. Sarnikierz jest kolonią założoną w 1835 r. na terenie lasów leżących wokół Dłuska po wsch. stronie jeziora Dłusko. Skomunikowana jest drogami lokalnymi z Dłuskiem i Podlipcami. Przy drodze do Dłuska znajduje się wzniesienie Sarnikierz, o wysokości ponad 169 m n.p.m., znane pod nazwę Sarniej Góry. Układ wsi jest rozproszony, zagrody znacznie od siebie oddalone, zlokalizowane na polanach,  połączone są siecią leśnych dróg. We wsi znajduje się cmentarz założony w 2 poł. XIX w, obecnie nieczynny. Układ przestrzenny i zabudowa wsi zachowane zostały w stanie historycznym, część domów przebudowana została na letniska.

2. Dłusko, położone 8 km na płd. od szosy Chociwel-Węgorzyno. Wieś leży na urozmaiconym krajobrazowo, pagórkowatym terenie, na płn. brzegu rynnowego jeziora Dłusko w pobliżu największego na terenie województwa wzniesienia terenu, szczytu Głowacz. Wieś połączona jest drogami lokalnymi ze wsią Sarnikierz i Podlipce, składa się z dwóch oddalonych od siebie członów: zabudowy chłopskiej i zespołu podworskiego. Pierwsza część założona była na planie widlicy, po płn. stronie jeziora Dłusko. Zabudowa wiejska rozlokowana po obu stronach drogi prowadzącej w kierunku Winnik i po płn. stronie drogi biegnącej do wsi Podlipce. Dwie zagrody usytuowane są również przy drodze prowadzącej na południe do zespołu podworskiego. Zespół ten położony jest nad samym brzegiem jeziora, po jego zach. stronie. Przy drodze do Winnik, po płn. stronie wsi usytuowany jest drugi cmentarz. Do ważniejszych obiektów na terenie wsi należą: ruina kościoła zbudowanego na przełomie XV/XVI w. wraz z otaczającym go cmentarzem, zespół podworski, założony w  4 ćw. XIX w. Składa się z wielkiego dziedzińca, ustawionych wokół niego kilku budynków gospodarczych, oficyn i parku. W obrębie dziedzińca, po jego południowej stronie, stał dwór rozebrany w latach osiemdziesiątych XX w. Park założony wraz z zespołem dworskim w 4 ćw. XIX w. Zajmuje obszar 8,5 ha. Położony jest na stoku wzgórza opadającego w kierunku dziedzińca gospodarczego. Na terenie wsi znajduje się również cmentarz poewangelicki założony po 1918 r. z zachowanymi częściowo nagrobkami z lat 1918-1941. Układ przestrzenny wsi zachowany został w stanie ukształtowanym w okresie średniowiecza i w 4 ćw. XIX w. W substancji budowlanej występują liczne ubytki zabudowy zagród, w zespole podworskim brak dworu. Nowa zabudowa występuje nielicznie.

3. Podlipce, położone 4 km. na płd. od Węgorzyna są osadą położoną na pagórkowatym, zalesionym terenie. Wieś położona jest przy skrzyżowaniu drogi łączącej Węgorzyno z Sarnikierzem i Winniki ze Storkowem. Składa się z rozległego zespołu podworskiego i koloni domów mieszkalnych pracowników folwarcznych. Po płn. stronie osady, przy drodze do Węgorzyna usytuowany jest cmentarz. W układzie zabudowy mieszkalnej dominują domy mieszkalne pracowników folwarcznych wzniesione w końcu XIX w. po płn. stronie zespołu dworskiego. Głównym elementem układu jest zespół podworski złożony z domu administratora, 3 budynków gospodarczych i parku założony w 1 poł. XIX w. Układ ten uzupełnia park, założony w 1 poł. XIX w. po wsch. stronie zespołu dworskiego. We wsi znajduje się cmentarz poewangelicki, usytuowany na wzniesieniu terenu, z którego wyodrębnia się wysoką zielenią, m.n. dębami. Jego układ przestrzenny i nagrobki zostały zniszczone. Z e wsi prowadzi droga do Węgorzyna obsadzona kasztanowcami i klonami. Droga do Winnik obsadzona jest drzewami mieszanymi, m.n. klonami. Układ przestrzenny wsi ukształtowany w XIX w. zachowany został w całości. W zabudowie podworskiej brak przynajmniej dwóch budynków gospodarczych.

10.5.12.           Sołectwo Sielsko

Sołectwo Sielsko położone 5 km. na płd. zach od Mielna, obejmuje swoim zasięgiem tereny jednej miejscowości. Wieś jest położona na urozmaiconym, pagórkowatym terenie, nieopodal jezior Sambórz i Sambórz Mały. Wieś skomunikowana jest drogami lokalnymi z Mielnem, Siedlicami, Kraśnikiem Łobeskim. Po płn. zach. stronie wsi biegnie linia kolejki wąskotorowej. Pod względem układu zabudowy wieś jest owalnicą o osi podłużnej wsch. zach. Zabudowa mieszkalna miejscowości rozlokowana jest w obu pierzejach głównej ulicy i we wnętrzach obu części nawsia. Składa się z wolnostojących zagród, przeważnie trzybudynkowych, odsuniętych od linii jezdni. Domy i budynki gospodarcze ustawione wglądem drogi przeważnie szczytowo. Do ważniejszych obiektów na terenie wsi należą: kościół rzym. kat. par. p.w. św. Jana Chrzciciela otoczony cmentarzem, zbudowany w XV w. oraz zespół dworski założony w XVIII w, rozbudowany w końcu XIX stulecia. Złożony był z okazałego dworu, parku i zespołu budynków gospodarczych usytuowanych wokół prostokątnego dziedzińca, po zach. stronie kościoła. Dwór spalony w 1959 r, został rozebrany w latach osiemdziesiątych XX w. Pozostał park, a z zespołu gospodarczego dziedziniec i 2 przebudowane po 1945r budynki. We wsi istnieje także cmentarz komunalny, założony w 1 poł. XX w. Układ przestrzenny wsi zachowany został w stanie jego ukształtowania w okresie średniowiecza i w XIX w. Wiejska zabudowa mieszkalna i gospodarcza zachowała się w dość dobrym stanie. Ubytki w zabudowie występują w zespole podworskim, jego pierwotna kompozycja jest zatarta.

10.5.13.           Sołectwo Stare Węgorzynko

1. Sołectwo Stare Węgorzynko położone 4 km na płd. od Węgorzyna, obejmuje swoim zasięgiem tereny dwóch miejscowości: Stare Węgorzynko, Nowe Węgorzynko. Stare Węgorzynko jest osadą położoną na pagórkowatym, zalesionym terenie w pobliżu dwóch jezior: Wolnowo i Czarne Górn. W pobliżu jezior znajdują się 3 znaczne wyniesienia terenu o wysokości 125 m.n.p.m., stanowiące punkty widokowe na okolice. Pod względem układu przestrzennego wieś jest ulicówką. Dominującym elementem osady jest zespół podworski, z zabudową zlokalizowaną po wsch. stronie drogi. Domy mieszkalne wsi są przeważnie wolnostojące, ustawione względem drogi kalenicowo. Zespołowi podworskiemu towarzyszy park, założony na zboczu wzgórza morenowego w 2 poł. XIX w., zajmuje obszar 6 ha. Układ przestrzenny osady został zachowany w stanie jego ukształtowania w XIX w. Kompozycja przestrzenna zespołu podworskiego jest w znacznym stopniu zatarta z uwagi na rozebranie części zabudowy, w tym dworu.

2. Nowe Węgorzynko jest kolonią, która została założona w 1828 r na gruntach Węgorzyna, na południe od miasta. Najpierw powstał tutaj folwark, a następnie 6 domów pracowników rozlokowanych w jego pobliżu.

10.5.14.           Sołectwo Trzebawie

Sołectwo Trzebawie położone 4 km na płn. zach. od Cieszyna, obejmuje swoim zasięgiem tereny jednej miejscowości. Wieś położona na grzbiecie pasma wzgórz rozciągających się wzdłuż płn. brzegu jeziora Woświn, składa się z dwóch członów. Część starsza, przy drodze do Mielna, ma formę ulicówki o osi podłużnej wsch. zach. Pomiędzy drogą wiejską, a drogą do Mielna, na najwyższym wzniesieniu, usytuowany jest kościół otoczony cmentarzem. Zabudowa wiejska rozlokowana po obu stronach drogi na wschód od kościoła. Po płn. zach. stronie wsi usytuowany jest cmentarz. Po zach. stronie kościoła, na wzniesieniu terenu usytuowany jest teren dawnego zespołu folwarcznego. Tuż za nim, w kierunku płn. rozlokowana jest kolonia kilku zagród. Zabudowa miejscowości usytuowana jest względem drogi szczytowo i kalenicowo. Do najważniejszych obiektów należą: kościół rzym. kat. fil. p.w. .w. Michała Archanioła, zbudowany w 2 poł. XVIII w. oraz zespół dworski założony w XVIII w. W jego otoczeniu nie zachował się park. Na terenie wsi znajdują się dwa cmentarze: przykościelny zlikwidowany na pocz. XX w. oraz poewangelicki założony na pocz. XX w. aktualnie nieczynny. Przy drodze prowadzącej ze wsi do dawnego zespołu dworskiego rośnie kilka olbrzymich topoli czarnych. Układ przestrzenny wsi zachowany został w stanie jego ukształtowania w XVIII i XIX w. Kompozycja zespołu podworskiego nieczytelna, z uwagi na wyburzenie budynków i wycięcie parku.

10.5.15.           Sołectwo Winniki

Sołectwo Winniki położone 4 km. na płn. wsch. od Węgorzyna, obejmuje swoim zasięgiem tereny jednej miejscowości. Wieś leży przy szosie Chociwel-Węgorzyno. Położona jest na terenie pagórkowatym z kilkoma wysokimi wzniesieniami rozlokowanymi w promieniu ok 2,00 km od zabudowy wsi. Wzniesienia noszące nazwy: Obleniec, Jaźwiny, Wzgórze Kamienne, Kasprowa Góra, Krucze Wzgórze, mają wysokość ponad 100 m n.p.m. Najwyższe jest wzgórze Jaźwiny liczące 134,4m. Po płn. stronie wsi przebiega linia kolejowa. Pod względem układu przestrzennego wieś składa się z dwóch części chłopskiej, i podworskiej. Część pierwsza oddalona od szosy w kierunku płn. zach. przy drodze do Chwarstna, jest ulicówką o osi podłużnej biegnącej z płd. na płn. W płd. zach. części wsi. Zabudowa wiejska skoncentrowana głównie po wsch. stronie drogi. Część podworska, odsunięta od wsi, zlokalizowana po obu stronach szosy Chociwel-Węgorzyno. Domy wiejskie ustawione są względem drogi kalenicowo. Do najważniejszych obiektów wsi należą: kościół rzym. kat. fil. p.w. .w. Karola Boromeusza, zbudowany w 1860 r. oraz zespół folwarczny po płd. stronie szosy złożony z dziedzińca, domu administratora i 6 budynków gospodarczych ustawionych wokół dziedzińca. Zespołowi folwarcznemu towarzyszy park położony po płn. stronie szosy. Na jego terenie rośnie 22 gatunków drzew liściastych , 6 gatunków drzew iglastych i 19 gatunków krzewów. W drzewostanie przeważają dęby, buki, graby, lipy i klony. Rosną tam również cyprysiki i modrzewie. na terenie wsi znajduje się również cmentarz założony w 2 poł. XIX w., jest silnie zarośnięty, bez nagrobków, które uległy zniszczeniu. Droga prowadząca od szosy do leśniczówki położonej na uboczu wsi jest brukowana. Układ przestrzenny obu części wsi zachowany został w stanie odpowiadającym kompozycji z XIX i pocz. XX w. W zespole podworskim nastąpiło zatarcie kompozycji parku, głównie przez wyburzenie dworu.

10.5.16.           Sołectwo Wiewiecko

1. Sołectwo Wiewiecko, położone 6 km. na wsch. od Węgorzyna, obejmuje swoim zasięgiem tereny trzech miejscowości: Wiewiecka, Ginawy u niewielkiej osady, Łobzowa. Wiewiecko położone jest wśród lasów przy drodze z Ginawy do Węgorzyna i Brzeźniaka, na płn. wsch. brzegu jeziora Wiewiecko (o pow. 5 ha). W najbliższej okolicy osady znajdują się jeszcze 3 dalsze jeziora: po stronie płn. jezioro Stopno Duże i Małe, po płd. jezioro Dobrowo. Jest wsią o układzie rozproszonym. Domy mieszkalne ustawione są względem drogi kalenicowo. Na terenie wsi znajduje się zespół podworski, całkowicie przebudowany po 1945 r, dwór został wtedy rozebrany. Pozostałością po nim jest park, założony w XIX w. po płn. zach. stronie dawnego dworu i zespołu gospodarczego, na zboczu wyniesienia opadającego w kierunku jeziora. Zajmuje obszar 5 ha. Na terenie wsi położony jest także cmentarz poewangelicki, obecnie mocno zarośnięty, bez nagrobków. Droga prowadząca od zespołu podworskiego do drogi głównej jest wybrukowana i obsadzona kasztanowcami., natomiast droga do Węgorzyna lipami. Ukształtowany w XIX w układ przestrzenny kilku odrębnych zespołów folwarcznych, które istniały na tym terenie, zachowany został tylko częściowo. Kompozycja wszystkich zespołów słabo czytelna, z uwagi na liczne ubytki zabudowy.

2. Ginawa, położona 8 km. na płd. wsch. od Węgorzyna, znajduje się na urozmaiconym, pagórkowatym terenie, nieopodal jeziora Dubie, które rozciąga się na płn. wsch. od  zabudowań. Pod względem układu przestrzennego wieś jest ulicówką o osi podłużnej płn. płd. z główną drogą wiejską skręcającą na płn. w kierunku wsch. Zabudowa mieszkalna i gospodarcza miejscowości jest usytuowana względem drogi kalenicowo, domy są przeważnie parterowe, przykryte dachami dwuspadowymi, murowane z cegły. W pierzei ulicy ustawione są również ceglane stodoły. We wschodniej pierzei drogi, po płd. stronie zespołu podworskiego usytuowane są 3 bloki mieszkalne. Na terenie wsi znajduje się również leśniczówka, zbudowana w okresie międzywojennym w głębi lasu, murowana z cegły, parterowa przykryta dachem dwuspadowym z drewnianą werandą przy fasadzie. Dominującymi elementami w układzie przestrzennym wsi jest otoczony cmentarzem kościół rzym. kat. p.w. św. Anny, zbudowany w 1772 r oraz zespół podworski, założony w XVIII w przez rodzinę Borków. W jego otoczeniu znajduje się park, założony w 1 poł. XIX w. po wschodniej stronie zespołu folwarcznego i dworu. W l. sześćdziesiątych teren parku uległ zmniejszeniu. W drzewostanie uwagę zwracają stare dęby, graby i lipy. Na terenie parku znajduje się też staw. W obrębie miejscowości położony jest również cmentarz poewangelicki, założony w 2 poł. XIX w. obecnie nieużytkowany. Droga wiejska ma zachowaną nawierzchnię brukowaną.  Droga prowadząca w kierunku Storkowa obsadzona jest klonami, w kierunku Ińska dębami, a droga prowadząca do dawnego młyna Kołatka, bukami. Układ przestrzenny wsi zachowany został w stanie jego ukształtowania z końca XVIII i XIX w. w jego zabudowie wiejskiej występują liczne ubytki zagród i nowe bloki dysharmonizujące z otoczeniem. W zabudowie podworskiej brak dworu.

10.5.17.           Sołectwo Zwierzynek

Sołectwo Zwierzynek położone 2 km. na płn. od Mielna, obejmuje swoim zasięgiem tereny jednej miejscowości. Wieś położona jest na terenie pagórkowatym, po obu brzegach rzeki Uklei. Po płn. wsch. stronie wsi przebiega linia kolejowa. Jej zabudowa złożona jest z części chłopskiej i dworskiej. Pierwsza usytuowana na zach. brzegu Uklei, ma formę ulicówki o osi podłużnej biegnącej z płd. wsch. na płn. zach. Po obu stronach drogi rozlokowane są zagrody wiejskie. Drugi człon wsi rozlokowany jest po wsch. stronie Uklei, wzdłuż drogi biegnącej od wsi chłopskiej w kierunku płn. wsch. Domy wiejskie usytuowane względem drogi kalenicowo. Murowane z cegły, tynkowane. Do ważniejszych obiektów należą: otoczony cmentarzem kościół rzym. kat. fil. p.w. św. Rodziny, zbudowany w XV w. oraz zespół dworski założony najprawdopodobniej w XVI w. W jego otoczeniu znajduje się park, położony po zach. stronie zrujnowanego obecnie zespołu podworskiego. Jego granice od strony płn i zach. wyznaczają szpalery starych, wysokich drzew. Wjazd na teren parku od strony drogi wiejskiej prowadzi przez aleję grabową. Kompozycja wnętrza parku jest obecnie zatarta. W drzewostanie występują dęby, buki, jesiony, klony, wiązy, robinie i wierzby. Na terenie wsi znajduje się również cmentarz poewangelicki, założony w końcu XIX w. Na jego terenie zachowało się kilka nagrobków z lat 1912-21. W otoczeniu miejscowości zachował się grobowiec rodziny Wedlów, usytuowany w lesie, ok. 0,8 km na wschód od zespołu podworskiego. Układ przestrzenny chłopskiej części wsi zachowany został w stanie jego ukształtowania w XIX w. Rozplanowanie zespołu podworskiego w stosunku do stanu pierwotnego jest w znacznym stopniu zatarte, z uwagi na wyburzenia budynków gospodarczych.

10.6. Niematerialne wartości kulturowe

Zerwanie tradycji lokalnej związane jest z pełną wymianą ludności po 1945 roku. W tym czasie nastąpiła zmiana lub powrót do słowiańskich korzeni nazewnictwa topograficznego i osadniczego, sytuacja ta nie sprzyja kontynuacji wielowiekowych tradycji historycznych. Wraz z pamięcią dawnych mieszkańców odeszły anegdoty i opowieści związane z tradycją historyczną. Świadomość dawnych traktów handlowych, barwnego życia właścicieli majątków odeszła wraz z niemieckojęzycznymi mieszkańcami. Wskazane jest podkreślenie odmienności historycznej gminy, jej związków z Pomorzem Zachodnim i średniowiecznymi oraz nowożytnymi tradycjami. W obecnym okresie giną liczne tradycyjne zajęcia związane z rolnictwem i lokalnym przetwórstwem, niepotrzebne budynki gospodarcze popadają w ruinę. Wskazane jest utrzymywanie nazw budynków i miejsc po nich w dokumentach administracyjnych.

10.7. Zestawienie wartości kulturowych miejscowości

Zestawienie wartości kulturowych miejscowości położonych w obszarze gminy zostało zaprezentowane w formie tabeli. Poszczególne symbole w niej zawarte oznaczają:

A - Kościół

B - Pałac, Dwór

C - Zabudowa Komunalna

D - Zabudowa Przemysłowa

E - Zabudowa Gospodarcza

F - Parki

G - Cmentarze

H - Stanowiska Archeologiczne

I - Układ przestrzenny

J - Budownictwo Ludowe

R – obiekty wpisane do rejestru zabytków

Tab.9.  Zestawienie wartości kulturowych miejscowości

Tabela 10. Obszary i obiekty zabytkowe gminy węgorzyno wpisane do rejestru.

10.8. Zagrożenia środowiska kulturowego

1. Ochrona zabytków położonych we wsiach i założeń ruralistycznych oraz towarzyszącej im zieleni zabytkowej – parków, cmentarzy i obsadzeń dróg jest jedną z najtrudniejszych dziedzin konserwatorskich. Podstawowym zagrożeniem jest niedostosowanie istniejącego zasobu do dzisiejszych wzorców kulturowych i technicznych. Brak jest ekonomicznego i funkcjonalnego uzasadnienia do eksploatacji wielu obiektów gospodarczych i produkcyjnych, jak również środków u właścicieli na remonty. Zagrożeniem jest ekspansywna reklama nowoczesnych materiałów i detalu budowlanego, którego użycie dewaloryzuje skromne i jednorodne kompozycje zabudowy oraz może prowadzić do pogorszenia stanu technicznego obiektów.

2. W znacznym stopniu zagrożone są zespoły zabytkowej zieleni. Wszystkie parki są zaniedbane i pozostawione własnemu losowi, dziczeją zatrącając pierwotny charakter mający tworzyć w naturalnym krajobrazie tło kolorystyczne i oparcie przestrzenne dla terenów zurbanizowanych. Podobnie cmentarze zabytkowe, tylko nieliczne z nich posiadają fragmentarycznie zachowane ogrodzenia, a obsadzenia wzdłuż ich granic, z powodu braku jakiejkolwiek pielęgnacji rozrosły się i rzadko pozostają czytelne. Nieliczne obiekty architektoniczne oraz krzyże, nagrobki i mogiły czy dość powszechnie występujące pomniki ofiar I wojny światowej są zdewastowane, rozgrabione, a czytelność układu kompozycyjnego całości praktycznie nie jest już nigdzie czytelna. Miejsca te nie są również w żaden sposób opisane, drogi do nich prowadzące są zarośnięte, nieczytelne w terenie lub zgoła niedostępne publicznie. Zagrożeniem dla walorów komponowanej zieleni mogą być również nieprofesjonalnie prowadzone nasadzenia, z naruszeniem warunku utrzymywania składu gatunkowego przy uzupełnianiu ubytków oraz stosowania nasadzeń 9np. drzew owocowych) w miejscach, na terenach, i w rejonie obiektów architektonicznych, gdzie może dojść do unieczytelnienia pierwotnej, zamierzonej kompozycji projektowej.

3. Zagrożeniem dla elementów lokalnego krajobrazu są przede wszystkim:

wtórne podziały dawnych terenów rolnych;

powstawanie zabudowy jednorodzinnej na podstawie bardzo zróżnicowanych projektów na zbyt małych działkach bez stosowania komponowanej zieleni, mogącej ograniczać negatywne eksponowanie nowych i “nowoczesnych” form architektonicznych, w tym powstawanie osiedli bez projektów urbanistycznych, pozbawionych kompozycji i odpowiednich przestrzeni publicznych,

stosowanie i utrzymywanie prymitywnych rozwiązań inżynierskich w postaci napowietrznych linii ciepłociągów oraz ewentualne wznoszenie masztów anten telekomunikacyjnych.

4. W znacznym stopniu są również zagrożone zabytki archeologiczne, ich ochrona stała się obecnie jedną z najtrudniejszych dziedzin konserwatorskich. Czynniki, które decydują o możliwości przetworzenia większości stanowisk archeologicznych mają zdecydowanie negatywny charakter. Rozwijający się ośrodek gminny w Węgorzynie wpływa na krajobraz i warunki życia mieszkańców gminy, wpływa także na możliwości zachowania stanowisk archeologicznych. W coraz większym stopniu zagrożeniem dla krajobrazu archeologicznego są dokonywane obecnie wtórne podziały terenów rolnych, i powstawanie nowej wiejskiej zabudowy. Nowi użytkownicy terenów rolniczych stosują bardzo ciężki sprzęt na dużych obszarach, co niekorzystnie wpływa na stan zachowania stanowisk. Nieco inaczej wygląda sytuacja na obszarach zalesionych. Tutaj, w przypadku kiedy dokonano go przed wielu laty, las wpływa korzystnie na zachowanie (zalesienie nieznanych) stanowisk archeologicznych.

Uwaga: Uwarunkowania ochrony środowiska kulturowego zostały przedstawione na rysunku studium nr 2: „Uwarunkowania i kierunki ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego”.

11. UWARUNKOWANIA DEMOGRAFICZNO-SPOŁECZNE I SYSTEM OBSŁUGI MIESZKAŃCÓW

1.         W końcu 2000 r. miasto Węgorzyno zamieszkiwało 3.062 osób (w tym 1.514 mężczyzn i 1.548 kobiet), natomiast tereny gminy 4.564 osób (w tym 2.341 mężczyzn i 2.223 kobiet). Daje to łączną liczbę 7.626 mieszkańców. Odpowiednie dane dotyczące dynamiki wzrostu ludności gminy w ostatnich pięciu latach przedstawia się poniżej:

Tabela 11. Liczba mieszkańców miasta w latach 1996-2000

2.         Z zamieszczonych wyżej danych wynika, że gminę cechuje powolny, zauważalny wzrost liczny ludności. Liczba mieszkańców Węgrzyna przyrosła w dwóch ostatnich latach z 2.874 do 3.062 osób. Liczba ludności części wiejskiej gminy jest bardziej stabilna, jej przyrost był nieznaczny i w latach 1999-2000 zmienił się z 4.465 do 4.564 osób. Powyższe dane uzupełnia się dodatkowymi informacjami dotyczącymi obecnej sytuacji demograficznej.

Tabela 12. Podstawowe dane demograficzne na koniec 2000 roku

3.         Dominującą grupę ludności miasta stanowi grupa produkcyjna (56% ogółu ludności), znaczną – przedprodukcyjna (28%), stosunkowo małą - poprodukcyjna (18%). Struktura ta jest bardzo zbliżona do średniej krajowej, mimo to wskazać należy, że także i tu zachodzą procesy starzenia się ludności w analogiczny sposób jak dla wielu ośrodkach miejskich Polski, w tym i Województwa Zachodniopomorskiego. Stwarzają one nowe specyficzne potrzeby związane z rozwojem systemu opieki zdrowotnej i społecznej oraz przynoszą istotne zmiany dla funkcjonowania systemu oświaty.

4.         Zgodnie z prognozami demograficznymi wzrasta udział grupy produkcyjnej, co wiąże się z problemami związanymi z zapewnieniem im zatrudnienia. Problem ten będzie narastał, tak więc stwarzanie warunków dla zapewnienia możliwie największej ilości miejsc pracy powinno stać się jednym z podstawowych zadań gminy. Już od kilku ostatnich lat obserwuje się tu wzrastającą stopę bezrobocia. Jest to zjawisko wywołane nie tylko wskutek wzrostu liczny ludności w wieku produkcyjnym, powoduje je dorastanie grupy wiekowej pokolenia z przełomu lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Drugą ważną przyczyną jest postępujący proces załamywania się rynku pracy w rolnictwie. Upadek licznych na terenie gminy Państwowych Gospodarstw Rolnych pogłębia jeszcze to zjawisko. Brak pracy w miejscu zamieszkania skłania do szukania jej w większych ośrodkach osadniczych.

5.         System obsługi mieszkańców miasta i gminy należy uznać za wystarczający pod względem struktury podstawowych usług, zlokalizowanych w ośrodku gminnym w poszczególnych ich sferach, ale generalnie niezadowalający jeśli chodzi o stan techniczny obiektów i standard ich wyposażenia, a także dostępność dla mieszkańców, zamieszkujących odległe od gminnego centrum miejscowości.

6.         W sferze oświaty i wychowania gmina zapewnia swoim obywatelom podstawowy poziom edukacji. Posiadane przez nią obiekty pełniące tą funkcję pozostają w średnim stanie technicznym i wymagają modernizacji. Do obiektów oświaty na terenie gminy należą:

Przedszkole Publiczne w Węgorzynie z miejscami dla 70 dzieci;

Szkoła Podstawowa w Węgorzynie z miejscami dla 441 uczniów;

Szkoła Podstawowa w Mieszewie z miejscami dla 67 uczniów;

Szkoła Podstawowa- filia w Runowie Pomorskim z miejscami dla 212 uczniów;

Filia Szkoły Podstawowej w Runowie Pomorskim, położona w Sielsku z miejscami dla 37 uczniów;

Gimnazjum w Węgorzynie z miejscami dla 239 uczniów.

7.         W sferze ochrony zdrowia i opieki społecznej funkcjonują na terenie gminy Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej (w Węgorzynie), zapewnia on opiekę lekarzy specjalistów: internistów, pediatry, ginekologa, reumatologa. W Węgorzynie funkcjonuje też apteka i gabinety dentystyczne.

8.         W sferze sportu i rekreacji gmina dysponuje salami gimnastycznymi przy szkołach podstawowych, W Węgorzynie znajduje się stadion środowiskowy, będący pod zarządem Ludowego Klubu Sportowego „Sparta”. Działają tu także szkolne kluby sportowe. Głównym, krytym obiektem sportowo- widowiskowym gminy jest hala sportowa przy Gimnazjum w Węgorzynie.

9.         W sferze usług administracji zasadniczą rolę pełni Urząd Miasta i Gminy w Węgorzynie. Znajduje się tu także Urząd Pocztowy. Jedyną placówką bankową, działającą  w obszarze gminy jest oddział Banku Spółdzielczego.

10.       Specjalną rolę w życiu miasta i gminy spełnia kościół katolicki, którego głównym obiektem jest murowany kościół parafialny w Węgorzynie. Uzupełniają go jeszcze dwa kościoły parafialne w miejscowościach Mieszewo i Sielsko. Oprócz tego na terenie gminy znajduje się łącznie czternaście kościołów filialnych w miejscowościach: Brzeźniak, Chwarstno, Cieszyno, Gardno ,Ginawa, Kąkolewice, Kraśnik Łobeski, Mielno, Przytoń, Rogówko, Runowo, Trzebawie, Winniki, Zwierzynek.

12. UKŁAD OSADNICZY i WARUNKI ZAMIESZKIWANIA

12.1. Układ osadniczy miasta i charakterystyka warunków zamieszkiwania

1.         O obecnym układzie przestrzennym miasta decyduje w znacznym stopniu jego historyczny rozwój, przedstawiony w rozdz. 10.1. Jego głównym elementem jest obszar śródmiejski, położony pomiędzy jeziorem Węgorzyno a Połchowskim Stawem z zabudową skoncentrowaną głównie wzdłuż ulic Drawskiej, Grunwaldzkiej, Kościuszki, Runowskiej, 3 Maja oraz przy dawnym Rynku. Ulokowane są tu główne funkcje usługowe miasta, zajmujące parterowe części budynków oraz obiektów wolnostojących. Zabudowa mieszkaniowa koncentruje się w południowej oraz północnej części miasta. W części południowej dominuje zabudowa o niskiej intensywności, głownie jednorodzinna, położona w rejonie ulic Południowej, Drawskiej i Podgórnej. Uzupełniają ja mniej liczne zespoły zabudowy wielorodzinnej przy ul. Drawskiej. W tym obszarze miasta występują też pojedynczo lub w małych grupach pozostałości zabudowy o czysto zagrodowym charakterze. Północna część miasta, obok dawniejszej i nowej zabudowy jednorodzinnej, grupuje także zespoły zabudowy mieszkaniowej o dużej intensywności. Największą jej grupę stanowi osiedle 40-Lecia w rejonie ulic Runowskiej i 3 Maja. Dominuje tu zuniformizowana zabudowa z wielkiej płyty, wzniesiona głównie w latach osiemdziesiątych. Grupa zabudowy wielorodzinnej z tego samego okresu znajduje się także w rejonie ulic Jagiellońskiej i Kopernika.

2.         Zabudowę mieszkaniową miasta charakteryzują w globalnym ujęciu następujące dane:

ogólna ilość mieszkań - 850,

ogólna ilość izb – 3.212,

ogólna powierzchnia użytkowa mieszkań – 52.959 m2,

3.         Znaczną część istniejącej w mieście zabudowy pochodzi sprzed 1945 r. Istnieją w związku z tym ogromne, wieloletnie zaniedbania w sferze remontów i konserwacji budynków. Proces prywatyzacji mieszkań nie przyczynił się znacząco do poprawy tego stanu. Podejmowane działania na rzecz rozwiązania problemów mieszkaniowych mniej zamożnych rodzin nie są skuteczne, gdyż rynkowe ceny mieszkań są barierą dla większości mieszkańców, a szczególnie dla młodych rodzin. Odczuwalny jest brak uzbrojonych, nowych terenów pod budownictwo mieszkaniowe. Na odczuwalny w niektórych rejonach miasta niski standard zamieszkiwania składają się:

znaczna dekapitalizacja istniejącej zabudowy i braki w jej wyposażeniu technicznym (dotyczy to starej zabudowy w centralnej części miasta),

uciążliwość ruchu drogowego (dotyczy to zwłaszcza zabudowy położonej w ciągach ulic Drawskiej, Grunwaldzkiej, Jagiellońskiej, Podgórnej, Strzeleckiej),

12.2. Wiejskie układy osadnicze

Zabudowa gminy koncentruje się w obrębie trzydziestu miejscowości, położonych na terenie siedemnastu sołectw. Przeważają wsie o łańcuchowym charakterze zabudowy w formie wsi ulicowych i wielodrożnic. Występują też wsie powstałe wokół dawnych majątków ziemskich o zabudowie ulicowej lub rozproszonej, a także nieliczne kolonie o swobodnym, rozproszonym układzie. W ich obszarze wyraźnie dominuje zabudowa pochodząca sprzed II wojny światowej. Zabudowa ta na ogół zaspokaja obecne wymagania pod względem potrzebnej do życia i działalności gospodarczej powierzchni i kubatury, jednak jej stan techniczny, poza nielicznymi wyjątkami jest bardzo zły. Krótkie charakterystyki układów przestrzennych i zabudowy poszczególnych sołectw przedstawia się poniżej.

13.       UWARUNKOWANIA ZWIĄZANE Z ROZWOJEM STRUKTURY PRODUKCYJNO-USŁUGOWEJ

13.1.    Uwarunkowania rozwoju produkcji i usług

1.         Podstawowym problemem warunkującym rozwój gospodarczy miasta i gminy jest powstrzymanie tak znacznego spadku liczby miejsc pracy, jaki dokonał się tu w ostatnich latach, że jednostkę uznano za teren zagrożony szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym, wynikającym przede wszystkim ze zmniejszenia się ilości miejsc pracy w rolnictwie. Zapewnienie miejsc pracy w innych działach gospodarki, jest jedną z szans na zmianę tej sytuacji. Tempo tworzenia nowych miejsc pracy nie jest tu zadowalające. Wysoki udział w ich tworzeniu mają prywatne podmioty gospodarcze. W końcu roku 2000 było ich zarejestrowanych na terenie miasta 441. Dominujące branże to: usługi handlu i gastronomii (ponad 120 podmiotów), usługi budowlane i transportowe (ponad 100 podmiotów), a także produkcja (23 podmioty). Nowe formy działalności podejmują nieliczne jeszcze gospodarstwa agroturystyczne, jest ich na terenie gminy 4.

2.         Niewielką grupę stanowią większe podmioty gospodarcze, działające na terenie miasta i gminy. Są to: Bank Spółdzielczy Oddział w Węgorzynie, Central Soya w Łobzie – Oddział w Węgorzynie, Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” w Węgorzynie, Hydro Poland w Wiewiecku, PKN Orlen – Stacja w Węgorzynie, Poczta Polska Oddział w Węgorzynie. W funkcjonuje tu także gorzelnia, masarnia, ubojnia i piekarnia, są to główne obiekty produkcyjne. Występują tu również obiekty zaopatrzenia rolnictwa i gospodarstw domowych: punkt skupu żywca, skład opału, materiałów budowlanych czy punkt sprzedaży pasz. Miasto posiada również liczne obiekty usług handlu w postaci sklepów o zróżnicowanej ofercie i specjalizacji. Na terenie gminy działa ponadto: Młyn w Runowie, gorzelnia i piekarnia w Mieszewie, masarnia w Runowie oraz Zakład Usług Komunalnych, będący jednostką podległą Urzędowi Gminy. Udział w zatrudnieniu na terenie gminy mają również Polskie Koleje Państwowe, przedsiębiorstwo to zatrudnia obsługę stacji kolejowej w Runowie Pomorskim oraz urządzeń jej towarzyszących.

13.2.    Uwarunkowania rozwoju produkcji rolnej i leśnej

1.         Rolnicza działalność produkcyjna mimo załamania się koniunktury dla tej gałęzi gospodarki zajmuje bardzo ważne miejsce w strukturze dochodów mieszkańców miasta i gminy. Decyduje o tym znaczący, ok. 60% udział gruntów rolnych w ogólnej powierzchni gminy. Zajmują one 15.460 ha. Dominujący udział w strukturze agrarnej gminy mają grunty orne, zajmujące powierzchnię 12.549 ha, łąki zajmują 1.591 ha, pastwiska – 1.281 ha. Najmniejszą powierzchnię zajmują sady - tylko 39 ha.

2. Struktura gospodarstw i ich wielkość zmieniła się na terenie gminy w zasadniczy sposób. Umocnił się tu sektor prywatny, grunty i obiekty dawnych Państwowych Gospodarstw Rolnych objęli indywidualni właściciele lub dzierżawcy. Mimo to najwięcej jest obecnie gospodarstw małych, mieszczących się w przedziale od 1 do 5 ha (stanowią one łącznie około 46% wszystkich gospodarstw). Znaczny jest też udział gospodarstw o średniej wielkości w przedziale od 5 do 15 ha (stanowią one łącznie 27% wszystkich gospodarstw). Gospodarstwa większe o średniej wielkości od 15 do 50 ha stanowią 16 % całości. Około 11% wszystkich gospodarstw zajmują duże, często dzierżawione po dawnych PGR przedsiębiorstwa produkcji rolniczej o powierzchni powyżej 50 ha. Łączna liczba gospodarstw rolnych w gminie wynosiła w 2000 roku 425.

3. Istotnym czynnikiem wpływającym na poziom produkcji rolniczej jest jakość gleb. Gmina dysponuje glebami o średniej jakości i przydatności pod względem rolniczym. Są one zróżnicowane pod względem bonitacyjnym, występują tu przede wszystkim gleby klas IVa, VIb i gleby III klasy stanowiące dość niski odsetek powierzchni. Najlepsze pod względem bonitacyjnym gleby zalegają głównie w zachodniej części gminy. W strukturze zasiewów gminy dominują zboża, zajmujące 4500 ha powierzchni zasiewów. W pozostałej grupie roślin największą powierzchnię zajmuje rzepak ozimy (uprawiany na 620 ha), na następnym miejscu ziemniaki (na 300 ha). Pozostała powierzchnię upraw zajmują rzepak jary, rośliny strączkowe, pastewne oraz buraki cukrowe.

4.         Lasy stanowią 24% powierzchni gminy. Oprócz niewielkiego udziału własności prywatnej, głównym ich zarządcą jest Administracja Lasów Państwowych - Nadleśnictwo Łobez oraz Zwierzynek (zarządzające małą grupą kompleksów leśnych w północnej części gminy). Tereny lasów znajdują się pod bezpośrednim zarządem pięciu Leśnictw, zlokalizowanych: w Boninie, Ginawie, Rogówku, Storkowie oraz Węgorzynie. Na terenach leśnych prowadzona jest gospodarka zgodnie z ustaleniami planów urządzeniowych, które w południowej części gminy uwzględniają ustalenia planu ochrony Ińskiego Parku Krajobrazowego. Zakłada się ich sukcesywne powiększanie.

13.3.    Uwarunkowania rozwoju rekreacji i turystyki

1.         Walory turystyczne gminy są przede wszystkim pochodną dużych wartości jej środowiska przyrody i krajobrazu. Duży udział w powierzchni gminy lasów, jezior, czystość ich wód oraz niski poziom uprzemysłowienia gminy stwarzają dobre warunki do rozwoju turystyki pobytowej i krajoznawczej. Walory te wykorzystywane są w bardzo jeszcze wąskim zakresie. Baza noclegowa gminy jest niewielka, zapewnia obsługę turystów o różnych wymaganiach. W miejscowościach Cieszyno, Przytoń, Trzebawie i Węgorzyno funkcjonują ośrodki wypoczynkowe, dysponujące łącznie liczbą stu osiemdziesięciu miejsc noclegowych o niskim standardzie. Znajduje się tu tylko jeden hotel w Cieszynie z piętnastoma miejscami noclegowymi. Na terenie gminy rozwijają się pierwsze gospodarstwa agroturystyczne, (cztery z nich położone we wsiach Brzeźniak, Sarnikierz, Sielsko i Wiewiecko dają możliwość noclegu czterdziestu osobom). Podobną funkcje pełni dysponująca sześcioma miejscami noclegowymi leśniczówka w Ginawie. Oprócz tego można się tu zatrzymać na trzech polach namiotowych, w Ginawie, Przytoni i Sarnikierzu. Łącznie jednorazowo tereny gminy mogą przyjąć na nocleg 205 osób.

2.         Charakterystycznym dla terenów gminy uzupełnieniem bazy turystycznej jest prywatna zabudowa rekreacyjna. Jej największe skupiska występują w miejscowościach: Cieszyno, Przytoń i Trzebawie. Zabudowa ta generalnie koncentruje się w otoczeniu jezior, również w innych miejscowościach gminy. Niestety jej charakter i standard nie mogą być oceniane pozytywnie, w niektórych tylko przypadkach są to obiekty całorocznie użytkowane, o pozytywnych walorach architektonicznych.

3. Obok turystyki pobytowej gmina ma dobre warunki do rozwoju innych aktywnych form wypoczynku. Duże powierzchnie wodne jezior Przytoń, Węgorzyno i Woświn sprzyjają rozwojowi sportów wodnych, głównie żeglarstwa. Wysoki stopień czystości wód w jeziorach i rzekach gminy powoduje, że są one celem przyjazdów licznej rzeszy amatorów wędkarstwa. Tereny Ińskiego Parku Krajobrazowego, ze względu na swoje wysokie walory przyrodnicze, florystyczne i faunistyczne są celem wypraw dla ludzi o rozwiniętych zainteresowaniach przyrodniczych.

4.         Tereny gminy cechuje duża ilość malowniczo poprowadzonych dróg, co prawda o dość niskim standardzie, ale także o niskim obciążeniu ruchem samochodowym. Stwarza to one możliwość wykorzystania ich jako szlaków rowerowych, tras spacerowych oraz tras do wędrówek konnych. Gmina dysponuje rozbudowanym systemem wydzielonych i oznakowanych w terenie szlaków rowerowych. Przez jej tereny przebiegają również dwa szlaki piesze. Jednym z nich jest szlak „Wzniesienia moreny czołowej”, oznakowany kolorem zielonym i przebiegający przez miejscowości Cieszyno i Dłusko. Drugim jest „Błękitny Szlak Pojezierza Ińskiego”, przechodzący przez kompleksy leśne w otoczeniu licznych jezior na terenie Parku przez miejscowości Przytoń, Węgorzyno, Podlipce i Dłusko.

14.       UWARUNKOWANIA ROZBUDOWY UKŁADU KOMUNIKACJI

1.         Gmina dysponuje dobrze rozwiniętą siecią drogową, którą tworzy droga krajowa nr 20 oraz drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne. Sieć ta zapewnia w dostatecznym stopniu możliwość przemieszczania się pomiędzy miejscowościami w gminie, ale charakteryzuje się niskim standardem technicznym. Zjawisko to dotyczy wszystkich kategorii dróg. Podstawowy układ komunikacyjny obszaru miasta i gminy tworzą:

odcinek drogi krajowej nr 20 Stargard Szczeciński- Drawsko Pomorskie; jest to droga o znaczeniu regionalnym, kumuluje się na niej większość ruchu kołowego w gminie, wzrastający w zauważalny sposób latem; nie posiada ona na większości swego przebiegu utwardzonych poboczy; najwięcej miejsc potencjalnych kolizji z lokalnym ruchem kołowym występuje tu na skrzyżowaniach z drogami niższych kategorii oraz przy przekraczaniu terenów zainwestowanych miejscowości, z których tylko nieliczne wyposażono w chodniki; ważną, planowaną i służącą usprawnieniu ruchu na tej drodze inwestycją jest budowa obwodnicy Węgorzyna w południowej części tego miasta;

odcinki dróg wojewódzkich nr 146, przebiegającej w północnej części gminy, nr 151, przecinającej jej obszar z południa na północ w centralnej części; drogi te obok drogi krajowej stanowią trzon gminnego systemu komunikacji kołowej, przenoszący znaczną część lokalnego ruchu tranzytowego w otoczeniu gminy; ich stan techniczny można określić jako średni, dysponują one stosunkowo dobrej jakości utwardzoną nawierzchnią, nie mają jednak utwardzanych poboczy oraz chodników na terenach zabudowanych;

drogi powiatowe o numerach: 41552, 41553, 41554, 41555, 41556, 41558, 41561, 41562, 41563, 41564, 41565, 41565, 41567, 41362, rozprowadzające ruch lokalny na terenie całej gminy; mają one utwardzone nawierzchnie, znajdują się jednak w bardzo złym stanie technicznym, ponad 60% ich przebiegu pilnie wymaga gruntownej modernizacji;

drogi gminne; ich standard i stan techniczny jest bardzo różny; tylko część nawierzchni tych dróg jest utwardzona; duży udział mają drogi brukowane polnym kamieniem lub gruntowe, powoduje to że niektóre ich odcinki są po prostu nieprzejezdne dla samochodów osobowych.

2. Przez tereny gminy przebiega magistralna linia kolejowa relacji Szczecin Gdynia. Pociągi osobowe zatrzymują się na terenie gminy na trzech stacjach: w Cieszynie, Lesięcinie i Runowie Pomorskim. Ostatnia z wymienionych miejscowości dysponuje dużą stacją osobowo- towarową o znaczeniu ogólnopolskim. Jej możliwości przeładunkowe nie są jednak obecnie w pełni wykorzystane. Za pośrednictwem tej stacji możliwe jest korzystanie przez mieszkańców gminy z dalekobieżnej komunikacji kolejowej. Uzupełnieniem sieci kolejowej na terenie gminy jest odgałęziejąca się w Runowie Pomorskim trasa Runowo Pomorskie- Chojnice.

3. Gmina Węgorzyno jest położona na trasie licznych oznakowanych szlaków rowerowych, przebiegających przez Pojezierze Ińskie, Drawskiego oraz Wysoczyznę Łobeską. Na terenie gminy przebiegają odcinki trzynastu tras, poprowadzonych przez:

Iński Park Krajobrazowy;

szlakiem Pałaców i Dworów;

lasy węgorzyńsko-łobeskie;

szlakiem grodzisk słowiańskich;

nad Brzeźnicką Węgorzą;

wokół Jeziora Ińsko;

wokół Jeziora Woświn (na dwu odcinkach);

do „wilczego grodu” Borków;

do renesansowego kościoła w Wysiedlu;

trasę zamkniętych torow;

„Wstęgę Ińską”;

przez najwyższe wzniesienia Pojezierza Ińskiego.

15. UWARUNKOWANIA ROZBUDOWY SIECI INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ

15.1.    Zaopatrzenie w wodę

Tereny gminy i położone w ich centrum miasto ma dobrze rozwinięty system zaopatrzenia w wodę. Dociera ona za pośrednictwem zbiorowych systemów do ponad 98% mieszkańców. Ujęcia wody i hydrofornie znajdują się łącznie w czternastu miejscowościach, nie wszystkie posiadają jednak stacje uzdatniania wody, ponadto stan techniczny większości z nich jest niewystarczający. Ujęcia te zostały wybudowane przez dawne PGR i są jednym z nielicznych pozytywnych przykładów ich działalności. Własne ujęcia wody posiadają następujące miejscowości: Cieszyno, Dłusko, Gardno, Ginawa, Gościsław, Kąkolewice, Podlipce, Przytoń, Rogówko, Runowo, Sielsko, Wiewiecko, Winniki, Węgorzyno. Tereny stacji Kolejowej w Runowie Pomorskim dysponują własnym ujęciem wody.

15.2.    Odprowadzenie i unieszkodliwianie ścieków

Gmina posiada siedem oczyszczalni ścieków. Największa, najnowocześniejsza i najbardziej wydajna jest mechaniczno- biologiczna oczyszczalnia ścieków w Węgorzynie, typu „Bioblok” o wydajności 600 m3. Pozostałe oczyszczalnie, zbudowane przy zabudowaniach dawnych PGR charakteryzują się bardzo niską wydajnością i złym stanem technicznym. Kierunki modernizacji i rozbudowy tego systemu określane są w koncepcji systemu kanalizacji i oczyszczania ścieków dla Związku Gmin Ińskiego Parku Krajobrazowego. Od postępów w realizacji tej koncepcji zależy rozwiązanie problemu odprowadzania i unieszkodliwiania ścieków na terenach gminy.

15.3.    Ciepłownictwo i gazownictwo

Większość energii cieplnej, pozyskiwanej na terenie miasta i gminy pochodzi z kotłowni opalanych węglem. Skutkiem tego zjawiska jest dokuczliwa, niska emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych, odczuwalna w niektórych miejscach gminy, przy bezwietrznej pogodzie. Nowo budowane kotłownie wyposaża się w piece olejowe oraz gazowe na propan- butan, emitujące mniejszą ilość zanieczyszczeń. Gmina nie dysponuje jeszcze dostępem do gazociągu, mogącym zapewnić dostawy gazu ziemnego do ogrzewania. Według zaktualizowanej w 2000 roku koncepcji programowej gazyfikacji ma być ona zaopatrzona w gaz z gazociągu wysokiego ciśnienia Dn 150/100 Szczecin- Piła. Gaz miałby być rozprowadzany na terenie gminy gazociągami średnioprężnymi z koniecznością stosowania stacji redukcyjno- pomiarowych II stopnia. Stacja I stopnia ma się według tej koncepcji znajdować na terenie miasta, w rejonie cmentarza miejskiego w jego południowej części.

15.4.    Elektroenergetyka

Głównym elementem systemu zasilania gminy i miasta w energię elektryczną jest stacja transformatorowa 110/15 kV, usytuowana w północnej części miasta przy ulicy Kopernika. Stacja ta czerpie energię z linii wysokiego napięcia 110 kV Morzyczyn- Chociwel- Węgorzyno- Złocieniec. Druga linia wysokiego napięcia o tym samym napięciu przebiega w północnej części gminy. Energia jest rozprowadzana siecią linii średniego napięcia i stacji transformatorowych po terenie całej gminy. Bilans energetyczny jest korzystny, transformatory w większości miejscowości dysponują nadwyżką mocy, umożliwiającą dostarczanie energii dla istniejących i planowanych obiektów. Wynika to m. in. ze spadku zaopatrzenie na energię w miejscowościach, w których zaprzestały swej działalności PGR.

15.5.    Telekomunikacja

Większość obszaru gminy jest pokryta siecią telefoniczną TP S.A. Tylko dwie miejscowości nie są stelefonizowane (Małe Węgorzynko i Łobzów). Łącznie podłączonych do sieci telefonicznej jest 1.029 abonentów, większość z nich, bo około 700 mieszka na terenie miasta. Uzupełnieniem gminnej sieci telekomunikacyjnej jest niezależny system sieci telefonicznych Polskich Kolei Państwowych oraz telefonia komórkowa. Całość obszaru gminy pokryta jest jej zasięgiem. Obiektem infrastruktury związanym z prawidłowym funkcjonowaniem sieci jest wieża nadawcza telefonii komórkowej w Gościsławiu.

15.6.    Gospodarka odpadami

Gmina dysponuje własnym wysypiskiem odpadów komunalnych. Znajduje się ono w miejscowości Kraśnik i dysponuje pojemnością 33.700 m2. Wywozem odpadów z całego obszaru gminy zajmuje się jedno, prywatne przedsiębiorstwo- Zakład Usług Komunalnych w Węgorzynie.

16. SYNTEZA UWARUNKOWAŃ ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO- IDENTYFIKACJA GŁÓWNYCH PROBLEMÓW ROZWOJU PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY

1.         Tereny gminy, zainwestowane w ok. 9,5% (na powierzchni 2.433 ha) mają znaczne możliwości rozwojowe, na co istotny wpływ ma duży udział terenów otwartych, tj. gruntów rolnych i leśnych. Ich powierzchnia (na tle całkowitej powierzchni gminy i miasta – 25.619 ha), w podziale na poszczególne grupy użytków przedstawia się następująco:

użytki rolne – 15.460 ha,

lasy oraz tereny zadrzewione i zakrzewione – 6.001 ha,

grunty pod wodami – 1.725 ha.

W świetle zgłoszonych postulatów należy liczyć się na terenie gminy ze znacznym wzrostem terenów leśnych (kosztem zmniejszenia się powierzchni użytków rolnych).

2.         Gmina dysponuje dużym udziałem mienia komunalnego, które może być powiększone o grunty pozostające obecnie we władaniu Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa (o pow. ok. 2.620,7 ha). Grunty te mogą być przeznaczone w dużej części na cele inwestcyjne, m.in. związane z rozwojem rekreacji.

3.         Na podstawie analizy poszczególnych elementów diagnozy stanu zagospodarowania przestrzennego oraz uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych, można w następujący sposób scharakteryzować gminę Węgorzyno:

ma ona atrakcyjne warunki położenia geograficznego,

posiada ona wartościowe zasoby środowiska przyrodniczego i kulturowego, których znaczna część wchodzi w obręb terenów chronionych Ińskiego Parku Krajobrazowego,

istnieje tu znaczny potencjał dla rozwijania turystyki,

istnieje tu potencjał dla utrzymania wyspecjalizowanych form produkcji rolniczej,

miasto odgrywa ważną rolę w systemie obsługi mieszkańców gminy i będzie głównym ośrodkiem koncentracji mieszkalnictwa i usług,

gmina dysponuje znacznymi rezerwami terenowymi dla wprowadzenia nowej zabudowy produkcyjno-usługowej i mieszkaniowej,

regres gospodarki, jaki ma miejsce w ostatnich latach w związku z załamaniem się rynku pracy w rolnictwie spowodował wzrost liczby ludzi pozostających bez zatrudnienia, co stanowi źródło licznych, wymagających rozwiązania problemów społecznych.

4.         Główne problemy rozwojowe miasta i gminy wiążą się z potrzebą wyeliminowania występujących w ich obszarze barier rozwojowych i opóźnień cywilizacyjnych, które określić można następująco:

dysproporcje w rozwoju funkcjonalno-przestrzennym oraz w standardach zamieszkiwania w poszczególnych częściach miasta,

dysproporcje w rozwoju funkcjonalno-przestrzennym oraz w standardach zamieszkiwania pomiędzy terenami miasta i gminy,

dysproporcje mieszkańców miasta i gminy w dostępie do podstawowych usług,

brak postępów w wyprowadzeniu uciążliwego, tranzytowego ruchu drogowego z centrum miasta,

brak uzbrojonych terenów pod nowe inwestycje,

brak wypracowanych alternatywnych rozwiązań dla dotychczasowych, znajdujących się w regresie form produkcji (głównie rolniczej) i związanych z tym negatywnych zjawisk społecznych.

CZĘŚĆ II.

KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

1.         CELE ROZWOJU PRZESTRZENNEGO

1. Zgodnie z przyjętymi w „Strategii rozwoju gminy i miasta Węgorzyno” celami rozwojowymi, podstawowym celem ich rozwoju przestrzennego jest uzyskanie takiej struktury, która w harmonijny i zrównoważony sposób wykorzysta walory przyrodnicze i kulturowe oraz własne zasoby dla potrzeb rozwoju oraz poprawy warunków życia mieszkańców. Cel ten będzie realizowany poprzez wykonanie następujących zadań cząstkowych:

ochronę wartości przyrodniczych krajobrazowych i kulturowych, powiązaną z rozbudową istniejącego systemu obszarów chronionych w powiązaniu z krajową i europejską siecią ECONET,

harmonizowanie struktury przestrzennej gminy i racjonalne wykorzystanie jej zasobów dla poprawy warunków zamieszkiwania, pracy i wypoczynku,

rozwój przestrzenny miasta jako głównego ośrodka koncentracji inwestycji,

rozwój sieci i urządzeń infrastruktury technicznej dla poprawy obsługi mieszkańców gminy w sposób nie wpływający ujemnie na środowisko przyrodnicze,

aktywizację gospodarczą terenów przy tranzytowym przebiegu drogi krajowej nr 20,

wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich,

rozwój funkcji turystycznej jako funkcji wiodącej w gospodarce gminy,

aktywizację gospodarczą i rozwój przedsiębiorczości lokalnej na terenach miasta i gminy.

2.         MODELOWE ZASADY ROZWOJU PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY

1. Diagnoza stanu zagospodarowania przestrzennego miasta oraz jego uwarunkowań pozwala na określenie podstawowych zasad kształtowania i rozwoju struktury przestrzennej, ze szczególnym uwzględnieniem uwarunkowań ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego. Rozwój ten będzie przebiegał w zróżnicowany sposób w wyodrębnionych strefach jak niżej:

w strefie śródmiejskiej – podejmowane tu działania będą miały największe znaczenie dla integracji przestrzennej obszarów miasta, będzie miał tu miejsce rozwój handlu, usług i zamieszkiwania; dominują na jej terenie obszary zabudowy mieszkalnej o wysokiej intensywności z towarzyszeniem usług oraz tereny o wyodrębnionych funkcjach usługowych o ważnym znaczeniu dla ogółu mieszkańców gminy;

w strefie zamieszkiwania, (składającej się z już istniejących terenów zabudowy mieszkaniowej o wysokiej i niskiej intensywności oraz terenów wskazanych dla rozwoju mieszkalnictwa z towarzyszeniem usług i drobnej produkcji) będzie miała miejsce koncentracja inwestycji o wskazanym wyżej charakterze;

w strefach działalności gospodarczej największe znaczenie dla rozwoju miasta mają tereny w otoczeniu dworca kolejowego, w rejonie ulicy 3 Maja oraz w północnej części, powiązane z terenami położonymi na południe od Runowa Pomorskiego;

w miejskiej strefie rekreacji będzie mieć miejsce wykreowanie kompleksów zieleni miejskiej w połączeniu z brzegami i akwenem jeziora Węgorzyno oraz ich przystosowanie do potrzeb wypoczynku codziennego.

2.         Najważniejszym zadaniem przy rozbudowie i modernizacji układu komunikacyjnego miasta jest doprowadzenie do pełnej eliminacji ruchu tranzytowego z jego obszaru. System dróg głównych powinien zapewnić tu możliwość swobodnego przemieszczania się w kierunkach południowym i północnym (w korytarzu drogi wojewódzkiej nr 151) oraz wschód i zachód (w korytarzu drogi krajowej nr 20), bez stwarzania uciążliwości dla mieszkańców obszaru śródmiejskiego. W związku z tym niezbędna budowa obwodnicy w południowej części miasta.

3.         Długofalowa realizacja przyjętych generalnych zasad rozwoju przestrzennego miasta doprowadzi do uporządkowania jego struktury funkcjonalno-przestrzennej, z podkreśleniem roli jego historycznego centrum oraz poprawą standardów zamieszkiwania, pracy i wypoczynku. Dzięki aktywnemu porządkowaniu istniejących zespołów zabudowy, koncentracji usług w centrum i przy głównych ciągach pieszych, wykreowaniu nowych terenów produkcyjno-usługowych oraz stworzeniu spójnego systemu zieleni miejskiej miasto uzyska nowoczesną strukturę. Jego wyposażenie w sprawne systemy obsługi technicznej oraz modernizacja układu komunikacyjnego podkreśli te walory.

4.         Diagnoza stanu zagospodarowania przestrzennego obszaru gminy oraz jego uwarunkowań pozwala na określenie podstawowych zasad kształtowania i rozwoju struktury przestrzennej tych terenów. Wich obszarze wyodrębnia się następujące strefy zróżnicowanych form zagospodarowania:

strefy zamieszkiwania w obrębie terenów zainwestowanych poszczególnych miejscowości (składają się one z istniejących terenów zabudowy mieszkaniowej o niskiej intensywności, jednorodzinnej izagrodowej oraz terenów wskazanych dla rozwoju mieszkalnictwa);

strefy rozwoju turystyki pobytowej i rekreacji, kształtowane z wykorzystaniem naturalnych walorów przyrodniczych i kulturowych (składają się one z istniejących terenów zabudowy letniskowej i otaczających je terenów zieleni oraz akwenów wodnych wykorzystywanych dla potrzeb wypoczynku oraz terenów wskazanych do sukcesywnego rozwoju tych typów działalności);

strefy działalności gospodarczej, wyodrębnione ze struktury terenów osadniczych pod względem funkcjonalnym (składają się one z istniejących terenów produkcji, eksploatacji surowców oraz baz i składów a także z terenów wskazanych do rozwijania tego typu działalności);

strefy rozwoju produkcji rolniczej i rybołówstwa (na które, poza obszarami kompleksów leśnych, składa się większość terenów otwartych obszaru gminy);

strefy rozwoju gospodarki leśnej (obejmujące swoim zasięgiem istniejące kompleksy leśne i znaczne powierzchnie wskazane pod zalesienie).

5.         Długofalowa realizacja powyższych zasad doprowadzi do uporządkowania gospodarki zasobami przyrody na obszarze gminy przy racjonalnym wykorzystaniu gruntów dla skutecznego sterowania rozwojem przestrzennym miejscowości w granicach wyodrębnionych wyżej stref przy respektowaniu zasad ochrony krajobrazu i walorów przyrodniczych.

3.         KIERUNKI OCHRONY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

1.         Zgodnie z przyjętymi celami rozwoju przestrzennego miasta i gminy zasadniczą rolę w procesie ich realizacji pełnić będą przyjęte kierunki ochrony środowiska przyrodniczego. Określa się je poniżej w odniesieniu do ochrony:

cennych zbiorowisk roślinnych i zespołów przyrodniczo-krajobrazowych;

obszarów występowania chronionych gatunków zwierząt;

istniejących form geomorfologicznych i gleb;

czystości powietrza;

zasobów wodnych;

ekosystemów leśnych;

terenów zieleni urządzonej.

Szczególną rolę w ochronie w/w komponentów pełnić będzie wdrażanie zasad ustalonych w planie Ińskiego Parku Krajobrazowego, sformułowanych dla jego terenu i otaczającej go otuliny na obszarze gminy.

2. Przedmiotem szczególnej są cenne zbiorowiska oraz chronione gatunki roślin a także obszary wartościowe pod względem faunistycznym, których obecność udokumentowano na podstawie odpowiednich badań i inwentaryzacji. Celem ochrony w/w ekosystemów jest zachowanie pełnej różnorodności świata roślin, a w szczególności gatunków należących do roślin zagrożonych wskutek różnorakiej działalności człowieka. Dla ochrony w/w ekosystemów obok powołanych już czterech użytków ekologicznych: „Pełnikowe łąki”, „Dłuskie Wzgórze”, „Płaskowyż nad Samotnikiem” i „Węgorzyński derkacz” zakłada się objęcie nowych terenów ochroną w formie:

obszaru chronionego krajobrazu „Resko- Węgorzyński Obszar Chronionego Krajobrazu”;

rezerwatów przyrody („Góra Ukleja”, „Kołatka”);

użytków ekologicznych (dotyczy to łącznie dwudziestu dwóchobiektów, takich jak: „Jezioro Raczkowo”, „Kępa Sielska”, „Łozowiska Runowskie”, „Jezioro Otok”, „Dolina Krzeszny”, „Oczko z Wolfią”, „Trzcinowisko Krzeszny”, „Gościsław”, „Jezioro Kłociowe”, „Sambórz Mały”, „Mielno”, „Jezioro pod Białką”, „Jezioro Dubie”, „Torfowisko Wiewiecko”, „Torfowisko pod Trawcem”, „Zduny”, „Górne Torfowiska”, „Jaźwiny”, „Swierze”, „Cieszyńskie Bagno”, „Doły Torfowe”, „Samotnik”);

zespołów przyrodniczo krajobrazowych (dotyczy to łącznie dwunastu obiektów: „Okrzeja”, „Łąki nad Brzeźnicką i Reską Węgorzą”, „Brzeźnicka Węgorza”, „Zwągrówek”, „Ukleja”, „Chwarstno”, „Reska Węgorza pod Runowem”, „Dolina Reskiej Węgorzy”, „Łąki nad Reską Węgorzą”, „Torfowisko pod Trawcem”, „Sarnikierz”, „Pławnica”).

3.         Dla ochrony wartościowych obiektów przyrodniczych znajdujących się na obszarze gminy, obok powołanych już pomników przyrody, zakłada się objęcie tą formą ochrony 38 drzew spełniających wymagania, 18 alej, 5 źródlisk i 2 głazów narzutowych.

4.         Dla ochrony gleb oraz form geomorfologicznych w obszarze miasta i gminy, które są położone poza terenami zabudowanymi zakłada się zachowanie występujących tu jednostek podziałowych gleb i przeciwdziałanie ich degradacji. Dla realizacji tego celu zakłada się w szczególności:

ograniczenie odpływu powierzchniowego wód z terenów otwartych poprzez zwiększanie naturalnej retencji leśnej i glebowej,

zalesienie i zadarnianie terenów narażonych na erozję wodną,

racjonalną gospodarkę na gruntach wykorzystywanych rolniczo prowadzoną z ograniczaniem działań mających wpływ na przyśpieszoną erozję i wynikającą z tego degradację warstwy glebowej.

5.         Dla ochrony zasobów wodnych na terenach gminy, na które składają się licznie występujące tutaj jeziora oraz rzeki wraz z dopływami, sztuczne zbiorniki wodne oraz zróżnicowane zasoby wód podziemnych przyjmuje się zachowanie obecnego układu hydrograficznego, ukształtowanego w wyniku oddziaływania naturalnych procesów obiegu wody oraz oprawę jego stanu przez stopniową rekultywację obszarów zdegradowanych. Wskazany wyżej cel osiągnięty będzie m.in. poprzez realizację następujących zadań:

kompleksowe uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej na całym obszarze miasta i gminy;

ochronę źródeł i stref źródliskowych oraz ujęć wodnych;

wspomaganie naturalnych procesów retencji oraz samooczyszczania się rzek i mniejszych cieków wodnych;

rekultywację obszarów zdegradowanych, do których należą w szczególności: tereny mogielników w miejscowościach Brzeźniak i Wiewiecko oraz tereny dawnych PGR wraz z urządzeniami obsługi pojazdów rolniczych (warsztaty, stacje paliw);

podniesienie retencji wodnej jezior, poprzez podpiętrzanie ich luster, z zastosowaniem nowych urządzeń inżynieryjnych w obrębie następujących jezior: Brzeźniak, Mielno, Okrzeja, Przytoń, Sielsko, Wegorzyno, Woświn, Żabiec.

6.         Dla poprawy stanu czystości powietrza atmosferycznego zakłada się m.in.:

kontynuację działań proekologicznych w zakresie modernizacji lokalnych kotłowni,

wprowadzenie zieleni izolacyjnej wzdłuż ciągów komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu, w szczególności wzdłuż drogi krajowej nr 20 oraz wojewódzkiej nr 151.

7.         Dla ochrony kompleksów leśnych zakłada się utrzymanie ich dobrej kondycji oraz odtworzenie naturalnego charakteru w miejscach do tego przeznaczonych w operatach urządzeniowych nadleśnictw. Elementami realizacji tego celu będą w szczególności:

ochrona naturalnej różnorodności biologicznej ekosystemów leśnych w obszarze Ińskiego Parku Krajobrazowego oraz jego otuliny;

utrzymanie dobrej kondycji lasów gospodarczych poprzez prowadzenie racjonalnej gospodarki leśnej;

powstrzymanie procesów degradacji stosunków wodnych w lasach;

realizacja szeroko zakrojonego programu dolesień w otoczeniu miejscowości: Cieszyno, Ginawa, Kąkolewice, Kłodawa, Lesięcin, Mielno, Mieszewo, Winniki (o łącznej powierzchni 2470,19 ha); tereny te, w przypadku nie objęcia ich części zmianą sposobu użytkowania, pozostaną terenami wykorzystywanymi rolniczo;

nadanie statutu ochronnego lasom pod zarządem Nadleśnictwa Łobez (o łącznej powierzchni 1483,34 ha).

Uwaga: Przyjęte kierunki ochrony komponentów środowiska przyrodniczego zostały przedstawione na rysunku studium nr 2: „Uwarunkowania i kierunki ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego”.

4.         KIERUNKI OCHRONY ŚRODOWISKA KULTUROWEGO I KRAJOBRAZU

1. Zgodnie z przyjętymi celami rozwoju przestrzennego miasta i gminy w jego ukierunkowaniu równie ważną rolę jak ochrona środowiska przyrodniczego pełnić będzie ochrona wartości kulturowych. Celami ochrony tych wartości są:

ochrona dziedzictwa kulturowego i historycznego gminy;

utrzymanie i wyeksponowanie zabytków i struktury krajobrazu kulturowego;

zachowanie i kształtowanie wartości środowiska antropogenicznego i zapewnienie jego trwałego użytkowania.

2. W studium zakłada się, że ochrona dziedzictwa kulturowego i historycznego, utrzymanie i wyeksponowanie zachowanych zasobów i struktury krajobrazu kulturowego gminy dotyczyć będzie:

układu i reliktów osadnictwa prehistorycznego;

średniowiecznej i nowożytnej struktury osadniczej;

historycznych nawarstwień i przekształceń cywilizacyjno-kulturowych;

niematerialnych wartości historycznych i społecznych.

3. Zachowanie i kształtowanie wartościowego środowiska antropogenicznego i zapewnienie jego trwałego użytkowania poprzez:

ochronę prawno-konserwatorską wartościowych stanowisk archeologicznych;

ochronę prawno-konserwatorską cennych układów ruralistycznych;

ochronę prawno-konserwatorską zabytków budownictwa, techniki, zieleni zabytkowej i nekropolii;

ochronę prawno-administracyjną tradycyjnych form zagospodarowania terenu i budownictwa etnograficznego;

administracyjne kształtowanie współczesnych form zabudowy i zagospodarowania terenu z poszanowaniem tradycji i wykorzystaniem wzorców regionalnych.

4. W stosunku do krajobrazu naturalnego i fizjonomii terenu zakłada się:

utrzymanie podstawowej funkcji terenu determinującej krajobraz poszczególnych miejscowości i ich ekspozycji;

zachowanie w formie naturalnej licznych cieków, stawów i terenów bagiennych oraz dróg przejść i mostów w ich rejonie;

zachowanie atrakcyjnych krajobrazowo krawędzi leśnych zamykających obszary otwarte jako otoczenia miejscowości;

zachowanie w dobrym stanie technicznym i estetycznym dominant kulturowych i krajobrazowych, utrzymanie ich roli;

zahamowanie niekorzystnych procesów degradujących krajobraz: ugorowanie terenów rolnych, wycinanie zadrzewień przydrożnych i śródpolnych, intensywne pozyskiwanie kruszyw, obudowy brzegów jezior obiektami turystycznymi, prowadzenia zrębów zupełnych drzewostanów;

likwidowanie skutków oddziaływania obiektów wymagających makroniwelacji i znacznych przekształceń topografii oraz zasobów przyrodniczych.

5. W stosunku do układu przestrzennego siedlisk zakłada się:

utrzymanie historycznych układów przestrzennych wsi, zasad lokalizacji zabudowy i zagospodarowania terenu;

wypełnienie ubytków tradycyjnej niwy siedliskowej;

przeciwdziałanie bezplanowej, chaotycznej parcelacji terenu;

utrzymanie i nie ograniczanie ekspozycji: układów przestrzennych siedlisk, pomników i krzyży, kamieni milowych, urządzeń technicznych i komunikacyjnych;

utrzymanie i nie ograniczanie ekspozycji układów komponowanej zieleni parków, cmentarzy i obsadzeń przydrożnych i śródpolnych.

6. W stosunku do układu komunikacyjnego zakłada się:

utrzymanie historycznie ukształtowanej sieci dróg jako dominującej;

utrzymanie charakterystycznych przekrojów, nawierzchni i rodzaju obsadzeń istniejącego układu dróg wszędzie tam, gdzie jest to możliwe;

utrzymanie i uczytelnienie zlikwidowanego układu komunikacji kolejowej jako potencjalnego terenu turystycznego.

7. W stosunku do zabudowy zakłada się:

zapobieganie powstawaniu ubytków w zabudowie historycznej i tworzenie warunków do ich ponownej zabudowy;

utrzymanie i eksponowanie wartości zabudowy historycznej, jej proporcji, formy, dachów, wielkości i układu otworów, rodzaju stolarki i jej zdobnictwa, materiału budowlanego;

kształtowanie walorów estetycznych nowej zabudowy mieszkalnej, rekreacyjno-turystycznej i produkcyjnej poprzez nawiązywanie do tradycji i wartości regionalnych w zakresie określania formy architektonicznej i dopuszczalnego do użycia materiału;

przeciwdziałanie zaśmiecaniu krajobrazu kulturowego nowymi lokalizacjami budowli substandardowych (tymczasowych pawilonów usługowych, baraków, budek kempingowych, agresywnych form reklamy) i rozwiązaniami technicznymi (naziemne sieci ciepłownicze, maszty anten telekomunikacyjnych;

estetyzacja i humanizacja zabudowy i zagospodarowania terenu osiedli „PGR-owskich” i blokowych oraz współczesnej zabudowy techniczno-produkcyjnej.

8. W stosunku do indywidualnych wartości zabytkowych zakłada się:

ochronę przed dewastacją wartościowych stanowisk archeologicznych;

utrzymanie i eksponowanie grodzisk i cmentarzysk posiadających charakterystyczną formę krajobrazową, wpisanych i nie wpisanych do rejestru zabytków;

zachowanie w dobrym stanie technicznym i estetycznym obiektów wpisanych i nie wpisanych do rejestru zabytków oraz zewidencjonowanej zabudowy zagrodowej i innych elementów zagospodarowania i wyposażenia miejscowości; oraz

9. W stosunku do wartości niematerialnych zakłada się:

utrzymanie historycznego nazewnictwa miejscowości i obiektów topograficznych,

ochronę miejsc związanych ze sprawowaniem praktyk religijnych w miejscowościach, gdzie nie ma kościołów – krzyży i kapliczek przydrożnych, skupiających wiernych na polowych modlitwach i nabożeństwach, związanych między innymi z kultem maryjnym (maj, październik)

opracowanie materiałów pomocniczych do nauczania i propagowania historii i tradycji regionu

10. Ochrona wartości kulturowych będzie realizowana poprzez:

stworzenie gminnego programu ochrony dóbr kultury i prowadzenie ewidencji dóbr kultury znajdujących się na terenie gminy,

wprowadzanie w trakcie sporządzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zawierającego granice stref ochrony konserwatorskiej i odpowiednie ustalenia dla działań w tych strefach,

podejmowanie uchwał określających zobowiązania właścicieli obiektów historycznych do ochrony wartości zabytkowych oraz ochrony i kształtowania krajobrazu,

uzgadnianie ze Służbą Ochrony Zabytków decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu na obszarach historycznych układów przestrzennych, w proponowanych strefach ochrony konserwatorskiej i dla prac remontowo-budowlanych na obiektach wpisanych i zakwalifikowanych do wpisu do rejestru zabytków,

współpracę ze specjalistami kształtowania krajobrazu i zabytkoznawcami przy sporządzaniu programów rozwoju gminy i przy realizacji bieżącej polityki przestrzennej,

utrzymywanie w dobrym stanie technicznym i estetycznym budynków i budowli historycznych stanowiących własność        gminy,

utrzymywanie i uzupełnianie obsadzeń alejowych dróg publicznych,

porządkowanie i utrzymywanie historycznych nekropolii - nieczynnych cmentarzy ewangelickich,

oznaczenie i ochronę grodzisk, cmentarzysk i osad wpisanych do rejestru zabytków,

udzielanie pomocy prawnej i materialnej w utrzymaniu i remontach zabytkowych obiektów publicznych i prywatnych,

wspieranie i dokumentowanie powstawania nowych wartości kulturowych na terenie gminy.

11. W zakresie ochrony dziedzictwa archeologicznego na terenie gminy zakłada się, że będzie ona polegać na utrzymaniu i wyeksponowaniu zachowanych zasobów, przede wszystkim układu, bądź pojedynczych reliktów osadnictwa prehistorycznego i średniowiecznego. Celem tej ochrony jest m.in. zachowanie wartościowych stanowisk archeologicznych poprzez stworzenie gminnego programu ochrony dóbr kultury i prowadzenie ewidencji dóbr kultury znajdujących się na terenie gminy. Powinno to być realizowane także poprzez sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, zawierającego strefy ochrony konserwatorskiej. Celem ochrony stanowisk archeologicznych jest zachowanie rozpoznanych stanowisk archeologicznych w stanie niezmienionym, ograniczenie do niezbędnego minimum prowadzenia archeologicznych badań ratowniczych oraz prawne uregulowanie sposobu zgłaszania i wykonywania prac ziemnych na terenach, na których stwierdzono w ramach badań AZP ślady dawnego osadnictwa. W miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego należy uwzględniać wskazane w tabelach i na mapach stanowiska archeologiczne wraz z propozycjami wyznaczenia stref W ochrony stanowisk archeologicznych, które to strefy winny uzyskać w procedurze sporządzania wymienionych planów akceptację Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

12. Proponowane strefy archeologicznej ochrony konserwatorskiej to:

Strefa W. I – pełnej ochrony archeologiczno-konserwatorskiej stanowiska,

Strefa W. II – częściowej ochrony archeologiczno-konserwatorskiej stanowiska,

Strefa W. III – ograniczonej ochrony archeologiczno-konserwatorskiej stanowiska.

13. Dla tak wyróżnionych stref obowiązuje zróżnicowany zakres ochrony konserwatorskiej stanowiska archeologicznego:

w strefie W. I – pełnej ochrony konserwatorskiej obowiązuje:

zakaz wszelkiej działalności inżynierskiej, budowlanej i innej

zachowanie istniejącego układu topograficznego wraz z obiektem ujętym w rejestrze zabytków i w ewidencji

wystąpienie o wytyczne do WKZ w Szczecinie w przypadku podjęcia jakiejkolwiek działalności na terenie objętym granicami strefy, a wynikającej ze sposobu użytkowania terenu.

w strefie W. II – częściowej ochrony konserwatorskiej obowiązuje:

zalecenie zaniechania realizacji obiektów kubaturowych

inwestowanie odbywać się może pod warunkiem powiadomienia WKZ w terminie 6 miesięcy przed przystąpieniem do prac w celu przeprowadzenia badań ratunkowych

przeprowadzenie na koszt inwestora - wyprzedzających badań wykopaliskowych.

w strefie W. III – ograniczonej ochrony konserwatorskiej obowiązuje:

powiadomienie WKZ w Szczecinie w terminie 3 miesięcy przed przystąpieniem do prac o zamiarze ich rozpoczęcia

przeprowadzenie na koszt inwestora - interwencyjnych prac archeologicznych.

14. Wprowadza się w ustaleniach studium system stref ochrony konserwatorskiej, złożony z:

stref A ścisłej ochrony konserwatorskiej - obszar oznaczony na rysunku studium, obejmujący granice zagospodarowania niwy siedliskowej wsi o określonym i czytelnym układzie ruralistycznym, wypełnioną co najmniej w połowie oryginalną i mało przekształconą zabudową historyczną (powstałą przez 1945 r.).;w jej obszarze ustala się następujące zasady kompozycji zabudowy i zagospodarowania terenu:

linie zabudowy,

wielkość działek, w tym zasady parcelacji,

usytuowanie wjazdów,

intensywność zabudowy,

usytuowanie zieleni rekreacyjnej, użytkowej i komponowanej,

regulacje komunikacyjne, w tym utrzymanie lub zmianę rodzaju nawierzchni dróg

rodzaje ogrodzeń, szczególnie od strony wnętrza siedliska

wysokość budynków,

rodzaj dachów,

proporcje i kompozycje elewacji frontowych wraz z rodzajem dopuszczalnych materiałów budowlanych

stref B pośredniej ochrony konserwatorskiej - obszar oznaczony na rysunku studium, obejmujący granice zagospodarowania niwy siedliskowej wsi o określonym i czytelnym układzie ruralistycznym, wypełnioną oryginalną, lub przekształconą zabudową historyczną z ubytkami lub uzupełnieniami nową zabudową z zachowaniem podstawowych cech lokalizacji tradycyjnej; w jej obszarze strefy ustala się obowiązujące zasady kompozycji zabudowy i zagospodarowania:

linie zabudowy,

wielkość działki, w tym zasady parcelacji,

usytuowanie wjazdów,

intensywność zabudowy,

usytuowanie zieleni rekreacyjnej, użytkowej i komponowanej oraz

stref K krajobrazowej ochrony konserwatorskiej - obszar oznaczony na rysunku studium, obejmujący tereny wsi i ich otoczenie, których cechy fizjonomiczne nawiązują do tradycji historycznej z nielicznymi oryginalnymi obiektami historycznego zagospodarowania terenu. Na obszarze strefy ustala się obowiązujące zasady lokalizacji zabudowy, kompozycji i zagospodarowania oraz podstawowe parametry formy zabudowy.

stref E ochrony ekspozycji konserwatorskiej - wskazane na rysunku studium obszary widoczności układów zabudowy i dominant, na których ogranicza się możliwość lokalizacji zabudowy i i zadrzewień.

15. Zasady wyznaczanie wymienionych wyżej stref w układy osadnicze określa poniższe zestawienie:

Tabela 10.  Historyczne układy ruralistyczne i ich ochrona

Uwaga: Przyjęte kierunki ochrony komponentów środowiska kulturowego zostały przedstawione na rysunku studium nr 2: „Uwarunkowania i kierunki ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego”. Szczegółowe dane na ten temat ochrony i kształtowanie środowiska kulturowego obszaru gminy zostały ujęte w opracowaniu „Wartości Kulturowe - część II Ochrona”, stanowiącej odrębną część studium.

5.         KIERUNKI ROZWOJU STRUKTURY FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNEJ ORAZ STREFOWANIA TERENÓW MIASTA I GMINY

5.1.      Kierunki rozwoju układu przestrzennego miasta

1.         Zakładane w studium kierunki rozwoju przestrzennego miasta są kontynuacją przyjętych ustaleń w tym zakresie w obowiązującym planie zagospodarowania przestrzennego z 1992 r. W związku z tym utrzymuje się sformułowane w nim ustalenia dotyczące:

rozwoju funkcji miasta jako ośrodka o znaczeniu ogólnogminnym;

koncentracji usług na obszarze śródmieścia;

rozwoju zabudowy mieszkaniowej poprzez jej uzupełnienie, przebudowę i modernizację, przy stosowaniu przy jej wznoszeniu wymogów wynikających z uwarunkowań dziedzictwa kulturowego;

pełnego wyposażenia terenów zainwestowanych w odpowiednie sieci infrastruktury technicznej;

przebudowy istniejącego układu komunikacyjnego dla uzyskania pełnej obsługi komunikacyjnej obszaru miasta przy zminimalizowaniu uciążliwości związanych z bezpośrednim oddziaływaniem dróg i ulic, poprzez budowę obwodnicy i wyprowadzenie ruchu tranzytowego z centrum miasta;

preferowania rozwoju funkcji turystycznej i rekreacyjnej, wykorzystującej istniejące walory przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe miasta.

sformułowane wyżej zasady rozszerza się dodatkowo o wprowadzenie spójnego systemu urządzonych terenów rekreacji oraz zieleni miejskiej, a w szczególności akwenów jeziora Węgorzyno i Połchowickiego Stawu, powiązanych ze sobą układem projektowanych alej i szpalerów.

3. Wyodrębnia się w obszarze miasta następujące strefy o zróżnicowanej polityce zagospodarowania przestrzennego:

strefę modernizacji i rewitalizacji obszaru śródmiejskiego, obejmującą tereny zabudowane w rejonie ulic 2 Marca, Szkolnej , Rynku, Ks. F. Sosnowskiego, oraz w otoczeniu skrzyżowania ulic 3 Maja, Kościuszki, Jagiellońskiej i Runowskiej; na terenie tej strefy zakłada się:

dla kształtowania zabudowy: nową zabudowę w części śródmiejskiej będzie się wznosić przy podstawowym założeniu eliminacji z obszaru śródmieścia tymczasowej zabudowy małogabarytowej, o dachach dwuspadowych, wysokość zabudowy dla nowopowstających obiektów ustala się na cztery kondygnacje (wliczając w to kondygnacje zawarte w konstrukcji dachu); zakłada się pełną modernizację i uzupełnienie zachowanego układu przestrzennego miasta;

dla rozwoju funkcji usługowej: zakłada się możliwość łączenia funkcji zabudowy mieszkalnej z rozwojem funkcji usługowych; proces rewaloryzacji śródmieścia należy ukierunkować tak, by doprowadzić do odnowy zabytkowego układu centrum, przy jednoczesnym wykreowaniu pasażu usługowo- handlowego w ciągu ulicy Grunwaldzkiej i jej bezpośrednim otoczeniu,

dla rozwoju funkcji produkcyjnej: dopuszcza się prowadzenie działalności produkcyjnej w istniejących obiektach produkcyjnych i produkcyjno- składowych, przy zaleceniu stopniowej eliminacji tego typu działalności i przenoszeniu jej do wydzielonych w studium stref produkcyjnych;

dla rozwoju i modernizacji sieci i urządzeń uzbrojenia technicznego: wykorzystanie istniejących elementów sieci uzbrojenia technicznego i ich modernizację dla podniesienia standardów zamieszkiwania oraz pracy;

dla modernizacji i rozwoju układu komunikacyjnego: eliminację tranzytowego ruchu drogowego w obszarze całej strefy poprzez budowę obwodnicy miejskiej drogi krajowej nr 20 w południowej części miasta, a także stworzenie strefy ruchu pieszego z pełnym jej udostępnieniem dla osób niepełnosprawnych w rejonie skweru miejskiego i rynku oraz wzdłuż ulicy Grunwaldzkiej do wysokości skrzyżowania z ulicami 3 Maja, Kościuszki, Jagiellońską i Runowską,

strefę mieszkaniową, obejmującą tereny istniejącej zabudowy mieszkaniowej wysokiej i niskiej intensywności, ograniczone w północnej części miasta linią kolejową i drogą wojewódzką nr 151 w kierunku Łobza, w rejonie centrum brzegami Jeziora Węgorzyno oraz Stawu Połchowskiego, w południowej części miasta drogą krajową nr 20 i południową granicą miasta; na terenie tej strefy zakłada się:

dla kształtowania zabudowy mieszkaniowej: pełną jej modernizację i rozbudowę, połączoną z rozwojem podstawowych funkcji usługowych, z dopuszczeniem wprowadzania nowych elementów o dachach dwuspadowych, wysokość zabudowy dla nowopowstających obiektów ustala się na cztery kondygnacje (wliczając w to kondygnacje zawarte w konstrukcji dachu);

dla wprowadzania funkcji innej niż w/w: dopuszcza się prowadzenie nieuciążliwej działalności produkcyjnej w istniejących już obiektach produkcyjnych i produkcyjno- usługowych;

dla rozwoju i modernizacji sieci i urządzeń uzbrojenia technicznego: wykorzystanie istniejących elementów sieci uzbrojenia technicznego na terenach już zainwestowanych i ich modernizacji dla podniesienia standardów zamieszkiwania oraz pracy;

dla modernizacji i rozwoju układu komunikacyjnego: utrzymanie roli istniejącej sieci ulic przy prowadzeniu sukcesywnej ich modernizacji;

strefę produkcji zachodnią, obejmującą planowane tereny przemysłowe oraz miejskiej oczyszczalni ścieków w rejonie ulic Runowskiej i 3 Maja, dróg powiatowych będących przedłużeniem wspomnianych ulic oraz drogi powiatowej z Runowa do Połchowic; na terenie tej strefy zakłada się:

dla kształtowania zabudowy produkcyjno-usługowej: dopuszcza się wznoszenie nowej zabudowy służącej prowadzeniu nieuciążliwej produkcji oraz dla magazynowania, przy zastosowaniu zasady nie przekraczania wysokości trzech nadziemnych kondygnacji i otaczaniu wznoszonych budowli ciągami zieleni wysokiej;

dla kształtowania nowej zabudowy o funkcji innej niż w/w: dopuszczanie prowadzenia usług handlu i administracji i stopniową eliminację z terenu strefy istniejącej zabudowy mieszkaniowej;

dla rozwoju i modernizacji sieci i urządzeń uzbrojenia technicznego: podłączenie do istniejących elementów sieci uzbrojenia technicznego na terenach już zainwestowanych przy jednoczesnej ich modernizacji i rozbudowie zgodnie z potrzebami;

dla modernizacji i rozwoju układu komunikacyjnego: utrzymanie roli istniejącej sieci drogowej przy prowadzeniu sukcesywnej ich modernizacji i rozbudowy o niezbędne odcinki dróg dojazdowych;

strefę produkcji, położoną w rejonie Dworca Kolejowego oraz ulic Jagiellońskiej, Przemysłowej i Kolejowej; na terenie tej strefy zakłada się:

dla kształtowania zabudowy produkcyjno-usługowej: utrzymanie funkcji z ochroną konserwatorską zabytkowych obiektów przemysłowych oraz ich rewitalizację i wprowadzanie nowych funkcji;

dla kształtowania zabudowy o funkcji innej niż w/w: zakłada się dopuszczanie prowadzenia usług handlu i administracji i stopniową eliminację z terenu strefy istniejącej zabudowy mieszkaniowej;

dla rozwoju i modernizacji sieci i urządzeń uzbrojenia technicznego: wykorzystanie  istniejących elementów sieci uzbrojenia technicznego na terenach już zainwestowanych, przy jednoczesnej ich modernizacji rozbudowie zgodnie z potrzebami;

dla modernizacji i rozwoju układu komunikacyjnego: utrzymanie roli istniejącej sieci ulic przy prowadzeniu sukcesywnej ich modernizacji;

strefę rekreacji, obejmującą tereny zieleni w rejonie wzgórza Żalnik, Stadionu Miejskiego oraz strefy brzegowej i akwenu Jeziora Węgorzyno; na terenie tej strefy zakłada się:

częściowe utrzymanie istniejącego sposobu zagospodarowania bez zmian (parku, stadionu, zadrzewień śródpolnych, ogrodów działkowych, części terenów wykorzystywanych rolniczo);

pozostawienie w niezmienionym stanie przebiegu lokalnych korytarzy ekologicznych oraz udrożnienie tych, których ciągłość została naruszona;

wyłączenie z gospodarki rybackiej akwenu Jeziora Węgorzyno;

udostępnienie brzegów jezior poprzez budowę nowych pomostów i przystani oraz towarzyszących im drobnych usług związanych z obsługą wypoczywających;

dopuszczenie działalności związanej z produkcją rolniczą, gospodarką leśną, rekreacją oraz innymi formami, nie wpływającymi niekorzystnie na stan środowiska przyrodniczego.

3. Dla ukierunkowania działalności modernizacyjnej oraz realizacji nowych zespołów zabudowy mieszkalnej i usługowej przyjmuje się następujące zasady:

w trakcie modernizacji i ewentualnej rozbudowy substandardowych budynków mieszkalnych i mieszkalno-usługowych będą one wyposażane w kompletne przyłącza do miejskich sieci uzbrojenia technicznego i dostosowane do obowiązujących wymogów techniczno-budowlanych,

w trakcie modernizacji i zalecanej humanizacji wielorodzinnej blokowej zabudowy mieszkaniowej niezbędne jest dostosowanie jej do obowiązujących wymogów techniczno-budowlanych, a także poprawa estetyki, powiązana z zalecaną przebudową wewnętrznych układów funkcjonalno-przestrzennych, przekryć, fasad oraz z wprowadzaniem elementów zieleni i małej architektury,

w ramach realizacji nowych obiektów budowlanych przyjmuje się jako zasadę ich dowiązywanie do istniejących już układów zabudowy z przyjęciem gęstości, skali i charakteru zabudowy, dostosowanych każdorazowo do indywidualnych wymogów danej lokalizacji.

5.2. Kierunki rozwoju przestrzennego obszaru gminy

1.         Zakładane w studium kierunki rozwoju przestrzennego obszaru gminy są w znacznym stopniu kontynuacją przyjętych ustaleń w tym zakresie w obowiązującym planie jej zagospodarowania przestrzennego. W związku z tym utrzymuje się sformułowane w nim ustalenia dotyczące:

preferowania rozwoju funkcji turystycznej i rekreacyjnej w obszarze gminy, wykorzystującej jej walory przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe,

rozwoju zabudowy mieszkaniowej na terenach wiejskich poprzez jej uzupełnienie, przebudowę i modernizację, z zachowaniem jej historycznych układów;

rozwoju nowej zabudowy o dachach dwuspadowych i wysokości dla nowopowstających obiektów kubaturowych (w obszarze Parku- 1,5 kondyganacji, w obszarze jego otuliny- 2,5 kondygancji, poza obszarem Parku i jego otuliny w sposób określony odpowiednimi zapisami miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego);

odpowiedniego wyposażenia zespołów zabudowy w infrastrukturę techniczną,

przebudowy istniejącego układu komunikacyjnego dla uzyskania pełnej obsługi komunikacyjnej obszaru gminy poprzez kompleksową modernizację systemu dróg powiatowych i gminnych.

2. Przyjęte wyżej zasady rozszerza się dodatkowo o:

przyjęcie priorytetu rozwoju zabudowy rekreacyjnej w miejscowościach: Cieszyno, Trzebawie, Nowe Węgorzyno i Przytoń,

wprowadzanie na szeroką skale dolesień, w szczególności na obszarach położonym w otoczeniu miejscowości: Cieszyno, Ginawa, Kąkolewice, Kłodawa, Lesięcin, Mielno, Mieszewo, Winniki.

3. W studium wyodrębnia się w obszarze gminy następujące strefy, o zróżnicowanej polityce zagospodarowania przestrzennego:

strefy rozwoju zabudowy mieszkalnej, gospodarczej i produkcyjno-usługowej obejmujące tereny zainwestowane w poszczególnych miejscowościach, w strefach tych zakłada się:

dla kształtowania zabudowy j.w.; utrzymanie i rozwój zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, wielorodzinnej i zagrodowej oraz produkcyjno-usługowej

dla rozwoju funkcji produkcyjnej: ustala się możliwość wprowadzenia działalności gospodarczej na terenach produkcji rolniczej w obrębie modernizowanych zabudowań dawnych PGR;

dla rozwoju i modernizacji sieci i urządzeń uzbrojenia technicznego; wykorzystanie istniejących elementów sieci uzbrojenia technicznego, oraz ich modernizację dla podniesienia standardów zamieszkiwania; docelowo zakłada się wyposażenie wszystkich terenów wiejskich w sieci wodociągowe, kanalizacyjne oraz gazowe;

dla modernizacji i rozwoju układu komunikacyjnego: utrzymanie istniejącej sieci drogowej przy prowadzeniu sukcesywnej ich modernizacji i rozbudowy o niezbędne drogi dojazdowe;

strefy rekreacji, obejmującej tereny otwarte, położone w otoczeniu jezior w miejscowościach Cieszyno, Gościsław, Węgorzyno i Trzebawie; w strefach tych zakłada się:

dla kształtowania zabudowy: rozwój indywidualnej zabudowy rekreacyjnej i letniskowej, z zachowaniem odpowiednich gabarytów zabudowy o dachach dwuspadowych: wysokość zabudowy dla nowopowstających obiektów ustala się na dwie kondygnacje (wliczając w to kondygnacje zawarte w konstrukcji dachu); zespoły zabudowy należy lokalizować w sposób harmonijnie wpisany w lokalny krajobraz na podstawie opracowanych dla tych terenów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego wspartych studiami krajobrazowymi;

dla kształtowania otoczenia w/w zabudowy: udostępnienie brzegów jezior poprzez budowę nowych pomostów i przystani oraz towarzyszących im drobnych usług związanych z obsługą wypoczywających tutaj ludzi, a także dopuszczenie działalności związanej z produkcją rolniczą, gospodarką leśną oraz innymi formami produkcji, nie wpływającymi niekorzystnie na stan środowiska przyrodniczego i krajobrazu,

ustala się wyłączenie obszaru jeziora Nowe Węgorzyno z gospodarki rybackiej z pełnym przeznaczeniem go dla celów rekreacji, poprzedzonym udostępnieniem jego brzegów dla tych celów poprzez budowę obiektów takich jak: pomosty, mola, przystanie;

ustala się obowiązek opracowania planów miejscowych zagospodarowania przestrzennego dla nowych terenów rekreacji.

strefy produkcji, obejmujące tereny przemysłowe oraz planowane tereny skoncentrowanej działalności gospodarczej w rejonie wsi Ginawa oraz Runowo Pomorskie: w strefach tych zakłada się:

dla kształtowania zabudowy: utrzymanie funkcji produkcyjnej na terenach istniejących zakładów przemysłu drzewnego, zabudowy baz i składów i nowej zabudowy produkcyjnej, służącej prowadzeniu nieuciążliwej produkcji oraz magazynowaniu, przy zastosowaniu zasady nie przekraczania wysokości trzech nadziemnych kondygnacji i otaczaniu wznoszonych budowli ciągami zieleni wysokiej;

dla kształtowania zabudowy o funkcji innej niż w/w: dopuszczanie prowadzenia usług i handlu i stopniową eliminację z terenu strefy istniejącej zabudowy mieszkaniowej;

dla rozwoju i modernizacji sieci i urządzeń uzbrojenia technicznego: wykorzystanie istniejących elementów sieci uzbrojenia technicznego na terenach już zainwestowanych, przy jednoczesnej ich modernizacji rozbudowie zgodnie z potrzebami;

dla modernizacji i rozwoju układu komunikacyjnego: utrzymanie roli istniejącej sieci drogowej przy prowadzeniu sukcesywnej ich modernizacji i rozbudowy o niezbędne drogi dojazdowe;

strefy eksploatacji surowców mineralnych, obejmujące część terenów położonych na terenie gminy zakładu wydobywczego „Storkowo” oraz planowane tereny eksploatacji na obszarach zalegania złóż surowców mineralnych; w strefie tej zakłada się:

dla kształtowania zabudowy: utrzymanie istniejącej oraz wznoszenie nowej zabudowy oraz instalacji koniecznych dla prowadzenia procesu wydobycia;

dla rozwoju i modernizacji sieci i urządzeń uzbrojenia technicznego: wykorzystanie istniejących elementów sieci uzbrojenia technicznego na terenach już zainwestowanych, przy jednoczesnej ich modernizacji rozbudowie zgodnie z potrzebami;

dla modernizacji i rozwoju układu komunikacyjnego: utrzymanie roli istniejącej sieci drogowej przy prowadzeniu sukcesywnej ich modernizacji i rozbudowy o niezbędne drogi dojazdowe;

dla rekultywacji terenów zdegradowanych: sukcesywną ich rekultywację o kierunku wodnym i leśnym, zgodnie z zapisami planu zagospodarowania złoża;

strefy terenów otwartych, obejmujące kompleksy leśne, tereny wykorzystywane rolniczo, zbiorniki wodne oraz inne tereny otwarte poza terenami zabudowanymi i kompleksami leśnymi; na terenie tych stref zakłada się:

częściowe utrzymanie istniejącego sposobu zagospodarowania bez zmian (zadrzewień śródpolnych, ogrodów działkowych, terenów wykorzystywanych rolniczo);

wprowadzanie na dużą skalę programu dolesień;

pozostawienie w niezmienionym stanie przebiegu lokalnych korytarzy ekologicznych oraz udrożnienie tych, których ciągłość została naruszona;

dopuszczenie działalności związanej z produkcją rolniczą, gospodarką leśną, rybacką, rekreacją oraz innymi formami nie wpływającymi niekorzystnie na stan środowiska przyrodniczego

możliwość wznoszenia nowej zabudowy mieszkalnej, gospodarczej i rekreacyjnej położonej poza terenami zabudowanymi miejscowości wyłącznie na dawnych siedliskach, przy zachowaniu odległości 100 m od brzegów jezior; rozwój zabudowy o nowe tereny należy poprzedzić opracowaniem planów miejscowych zagospodarowania przestrzennego.

5.3. Kierunki rozwoju terenów produkcji i usług

1. Aktywizacja gospodarcza terenów gminy miasta jest jednym z czynników jej rozwoju przestrzennego. Ukierunkowaniu rozwoju gospodarczego gminy służyć powinno zintegrowane podejście do planowania, obejmujące zagadnienia środowiskowe, gospodarcze, społeczne i przestrzenne. Powinny mu towarzyszyć wszelkie formy współpracy międzysektorowej i inicjatywy, prowadzące do utworzenia nowych miejsc pracy i podnoszenia umiejętności zawodowych zatrudnionych. Szczególne znaczenie w aktywizacji gospodarczej miasta oraz całego obszaru gminy będą miały tereny położone w obrębie nowych stref produkcji, w szczególności w bezpośrednim sąsiedztwie Węgorzyna i Runowa Pomorskiego.

2. Dla rozwijania na terenach gminy i miasta działalności produkcyjnej i usług zakłada się w szczególności:

rozwój istniejącego potencjału przetwórstwa rolno- spożywczego przy zagospodarowaniu istniejących obiektów produkcyjnych i nieruchomości;

rozwój przemysłu drzewnego, przy wykorzystaniu materiału do produkcji pozyskiwanego w obszarach istniejących i powiększanych kompleksów leśnych.

5.4. Kierunki rozwoju produkcji rolnej

1.         Gospodarka rolna, obok gospodarki leśnej i priorytetowo traktowanej turystyki, jest jedną z głównych funkcji rozwojowych gminy. Dla przebudowy struktury agrarnej terenów gminy i restrukturyzacji funkcjonowania tej gałęzi gospodarki w perspektywie akcesji Polski do Unii Europejskiej, zakłada się:

sukcesywnie przeprowadzaną prywatyzację gruntów rolnych;

rozdysponowania niewykorzystanych gruntów z zasobu Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, poprzez dzierżawę, sprzedaż i przekazywanie nowym grupom producentów;

tworzenie grup producenckich dla poprawy rynku produktów rolnych i skutecznego zbytu wytwarzanych artykułów oraz tworzenie podstaw prawnych i organizacyjnych do integracji sfery produkcji rolnej z przetwórstwem rolno- spożywczym i systemem obroty produktami rolniczymi;

dostosowanie wielkości gospodarstw i ich możliwości produkcyjnych do warunków ekonomicznych na zmieniających się rynkach zbytu;

rozwijanie produkcji rolniczej głównie w kierunku upraw polowych, hodowli trzody chlewnej i bydła mlecznego;

przeznaczanie niewykorzystanej do produkcji rolnej istniejącej zabudowy inwentarskiej i gospodarczej dla potrzeb nieuciążliwej produkcji, baz, składów.

2. Priorytetowym zagadnieniem dla wsparcia rozwoju produkcji rolnej na terenie gminy jest dostosowanie wielkości gospodarstw do uwarunkowań rynku oraz tworzenie nowych miejsc pracy na terenach wiejskich. W efekcie tych procesów zakłada się wytworzenie nowej struktury obszarowej gospodarstw, oprartej przede wszystkim na gospodarstwach dużych, ukierunkowanych na produkcję towarową zbóż, rzepaku, roślin okopowych oraz bydła i trzody chlewnej. gospodarstwa te, o znacznej dynamice rozwoju i dużym, zainwestowanym kapitale; gospodarstwa te będą w pełni dostosowane do konkurowania na unijnych rynkach zbytu i będą motorem rozwoju gospodarki gminy.

5.5. Kierunki rozwoju produkcji leśnej

1.         Kierunki rozwoju produkcji leśnej na terenach pozostających we władaniu Lasów Państwowych ustalane są w okresowo sporządzanych planach urządzeniowych gospodarstw leśnych Nadleśnictwa Łobez, zaś podstawową tendencją w najbliższych latach będzie rozwijanie produkcji leśnej na nowych terenach. Planowane dolesienia będą wykonywane na gruntach nieleśnych, będących pod zarządem Nadleśnictwa Łobez o łącznej powierzchni 98,85 ha oraz na terenach porolnych, zakładanych do przekazywania przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa łącznej powierzchni 2.602,74 ha. Dolesienia te będą prowadzone przede wszystkim na terenach sołectw: Cieszyno, Ginawa, Kąkolewice, Kłodawa, Lesięcin, Mielno, Mieszewo, Winniki. Ich przeprowadzenie spowoduje wytworzenie nowej granicy rolno- leśnej oraz znaczne zmiany w strukturze lokalnego krajobrazu. Przeprowadzenie szeroko zakrojonego programu zalesiań umożliwi zatrudnienie części ludności pozbawionej pracy po załamaniu się gospodarki w byłych PGR. Obok działań związanych z nasadzeniami i gospodarką na nowo powstałych kompleksów leśnych, wzmocni się rola tartaków i innych zakładów przetwórstwa drzewnego w lokalnej ekonomii.

2.         Dla prowadzenia skutecznej gospodarki leśnej w obszarze gminy zakłada się w szczególności:

zachowanie dotychczasowej lokalizacji istniejących osad leśnych oraz innych obiektów związanych z prowadzeniem gospodarki leśnej oraz budowę nowych w miarę potrzeb;

odpowiednie wyposażenie przejmowanych pod dolesienia obszarów w niezbędną infrastrukturę;

modernizację istniejącej sieci dróg leśnych oraz gminnych przebiegających przez większe kompleksy leśne dla transportu pozyskiwanego drewna;

udostępnienie dla rekreacji i turystyki wyznaczonych do tego obszarów leśnych, a w tym: wykorzystanie części dróg leśnych jako szlaków pieszych i rowerowych oraz wyznaczenie na terenach lasów zorganizowanych miejsc wypoczynku;

ujęcie w kosztach wprowadzania programu dolesień ewentualnych prac archeologicznych w obrębie znajdujących się na wkazanych to tego celu terenach stanowisk archeologicznych WI, WII i WIII.

3. Obok prowadzenia planowanej gospodarki leśnej, na zarządzanych przez Lasy Państwowe  terenach, zakłada się:

nadanie kategorii ochronnej lasów: glebochronnych, wodochronnych i ostoi zwierzyny wybranym fragmentom kompleksów leśnych o łącznej powierzchni 1.108.79 ha;

utworzenie na terenach pod zarządem Nadleśnictwa Łobez rezerwatów przyrody „Kołatka”, „Góra Ukleja”, „Samotnik” oraz użytków ekologicznych „Trzcinowisko Krzeszny”, „Torfowisko Wiewiecko”, „Zduny”, „Jaźwiny”, „Samotnik” oraz rezerwatów przyrody „Kołatka”, „Góra Ukleja”, „Samotnik”.

5.6.      Kierunki rozwoju rekreacji i turystyki

1. Zakłada się w studium rozwój różnorodnych form rekreacji i turystyki na terenie gminy, realizowany w sposób zrównoważony, nie degradujący jej walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Aktywizacja i udostępnienie nowych obszarów rekreacji i wypoczynku będzie mieć miejsce na terenach zainwestowanych wybranych miejscowości oraz w ich otoczeniu a także na terenach leśnych, zieleni urządzonej i terenach otwartych, ze szczególnym uwzględnieniem turystycznego zagospodarowania jezior.

2. W obszarze gminy zakłada się w związku z tym rozwój następujących form turystyki i wypoczynku:

turystyki pieszej przede wszystkim na terenach Ińskiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny, wykorzystującej jego walory przyrodnicze, kulturowe i krajobrazowe przy rozbudowie istniejącej sieci szlaków pieszych, zorganizowanych miejsc wypoczynku, przy wzbogaceniu oferty obiektów handlowych i gastronomicznych w miejscowościach położonych na trasach wędrówek pieszych;

turystyki rowerowej w obszarze całej gminy, poprowadzonej po wyznaczonych szlakach rowerowych z wykorzystaniem walorów przyrodniczych i krajobrazowych gminy oraz poszerzonej oferty miejscowości położonych wzdłuż tych tras;

turystyki zmechanizowanej, uprawianej w obszarze całej gminy, poprowadzonej po oznakowanych, wytyczonych trasach, wykorzystującej w pełni w/w  walory;

turystyki kwalifikowanej, wykorzystującej walory miejscowych jezior (dla wędkarstwa, żeglarstwa, kajakarstwa oraz innych sportów wodnych dopuszczonych do uprawiania na w/w akwenach); oraz walory kompleksów leśnych dla m.in. myślistwa;

turystyki pobytowej, realizowanej przy wykorzystaniu istniejącej i planowanej bazy turystycznej z rozszerzoną ofertą obsługi możliwie największej liczby przyjezdnych;

agroturystyki, realizowanej przy wykorzystaniu możliwości recepcyjnych pojedynczych gospodarstw, oferujących kwatery, wyżywienie oraz organizację wolnego czasu.

3. Dla poprawy obsługi ruchu turystycznego w obszarze miasta i gminy zakłada się przeprowadzenie następujących działań:

rozwój bazy noclegowej z ofertą skierowaną do możliwie najszerszego kręgu odbiorców, o zróżnicowanym standardzie (hoteli, zajazdów, pokojów do wynajęcia, campingów, pól namiotowych);

podniesienie poziomu świadczonych usług w gastronomii i poszerzenie oferty gminy w tej dziedzinie o nowe obiekty;

stworzenie atrakcyjnych możliwości uprawiania sportów oraz innych form czynnego spędzania wolnego czasu;

poprawę stanu dróg;

stworzenie gminnego ośrodka informacji turystycznej dla skutecznej promocji oferty turystycznej gminy i uruchomienie spójnego systemu informacji wizualnej, służącego potrzebom turystów i zapewnieniu podstawowych informacji o ciekawych obiektach;

modernizację estetyki istniejących obiektów dla obsługi ruchu turystycznego oraz staranne zagospodarowanie ich otoczenia.

4. Dla pełnego wykorzystania istniejącego zainwestowania turystycznego oraz poprawy warunków korzystania z otoczenia zbiorników wodnych, stanowiących jeden z głównych elementów oferty turystycznej gminy, zakłada się:

modernizację istniejących ośrodków wypoczynkowych w miejscowościach Cieszyno, Trzebawie, Przytoń;

wzbogacenie zainwestowania turystycznego otoczenia jeziora Woświn w Cieszynie i Trzebawiu o camping, pole namiotowe i nowe tereny rekreacji;

stworzenie w otoczeniu jeziora Okrzeja pola namiotowego z niezbędną infrastrukturą towarzyszącą i udostępnienie dla rekreacji części jego brzegów;

wzbogacenie zainwestowania turystycznego otoczenia jeziora Zajezierze Przytońskie (składającego się z kąpieliska i wzniesionego tam ośrodka wypoczynkowego) o camping, pole namiotowe i nowe tereny rekreacji;

wzbogacenie zainwestowania turystycznego otoczenia jeziora Zajezierze Przytońskie  o camping, pole namiotowe i nowe tereny rekreacji;

wzbogacenie zainwestowania turystycznego otoczenia jeziora Węgorzyno o camping, pole namiotowe i nowe tereny rekreacji (ogólnodostępną plażę);

stworzenie w otoczeniu jeziora Długiego w Dłusku pola namiotowego z niezbędną infrastrukturą towarzyszącą i udostępnienie dla rekreacji części jego brzegów;

stworzenie w otoczeniu jeziora Sambórz Duży pola namiotowego z niezbędną infrastrukturą towarzyszącą i udostępnienie dla rekreacji części jego brzegów;

wzbogacenie zainwestowania turystycznego otoczenia jeziora Gardno (składającego się obecnie wyłącznie z kąpieliska) o nowe tereny rekreacji z parkingiem;

stworzenie w otoczeniu jeziora Czarne Duże pola namiotowego z niezbędną infrastrukturą towarzyszącą, parkingu i udostępnienia dla rekreacji części jego brzegów;

przeznaczenie terenów u wylotów dróg tranzytowych pod budowę obiektów obsługi ruchu turystycznego: zajazdów, moteli, obiektów gastronomicznych, hoteli z obiektami towarzyszącymi.

5. Szczególnym zagadnieniem w ukierunkowaniu rozwoju turystyki pobytowej na terenie gminy jest potrzeba ograniczenia budowy substandardowej zabudowy letniskowej oraz poprawa stanu technicznego i estetycznego tej zabudowy, zlokalizowanej wokół jezior Woświn i Przytońskie. Realizacja tej zabudowy nie może powodować degradacji walorów lokalnego krajobrazu. W studium zakłada się ograniczenie presji na atrakcyjne widokowo tereny otwarte, położone nad brzegami jezior i objęcie tych terenów obowiązkiem opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

Uwaga: Przyjęte kierunki ochrony rozwoju przestrzennego gminy i miasta zostały przedstawione na rysunku studium nr 2 „Uwarunkowania i kierunki ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego”.

6.         KIERUNKI MODERNIZACJI I ROZBUDOWY UKŁADU KOMUNIKACJI

1.         Zasadniczym elementem rozbudowy istniejącego układu sieci drogowej miasta i gminy, którego głównymi osiami pozostają droga krajowa nr 20, przebiegająca w kierunku wschód-zachód oraz droga wojewódzka nr 151 przebiegająca w kierunku północ-południe będzie realizacja południowej obwodnicy miasta. Zakłada się ponadto w studium przeprowadzenie pełnej modernizacji w/w podstawowego układu dróg do uzyskania pełnych parametrów ulic głównych (G) i zbiorczych (Z) tak, aby odpowiadały  one obowiązującym normatywom. Działania zmierzające do realizacji przyjętych celów będą się w omawianej sferze koncentrować na:

modernizacji drogi krajowej nr 20 połączonej z budową obwodnicy w południowej części miasta, która przeniesie ruch tranzytowy pojazdów poza jego centrum;

modernizacji drogi wojewódzkiej w miejscowości Mieszewo oraz Węgorzyno- Resko;

remontach i modernizacji dróg gminnych: Gardno- Ginawa, Sielsko- Chwarstno, Przytoń- Sulice, Dłusko- Podlipce, Gardno - droga wojewódzka nr 151, Ginawa- droga krajowa nr 20, Mielno- Chwarstno, Winniki- Cieszyno, Brzeźniek- Szadzko, Dłusko- Pławnica, Brzeźniak- Brzeźnica.

sukcesywnie prowadzonych remontach dróg powiatowych;

remoncie głównych ulic miasta oraz budowie nowych ciągów pieszych na planowanych terenach rekreacji w rejonie wzgórza Żalnik i Stadionu Miejskiego;

modernizacji dróg gminnych i powiązanym z nią stopniowym wyposażeniu wszystkich miejscowości w chodniki dla pieszych przy priorytetowym potraktowaniu wsi sołeckich;

budowie parkingów w miejscowościach rekreacyjnych oraz w pobliżu miejsc najczęściej odwiedzanych przez turystów.

2.         Studium ustala dotychczasowe wykorzystanie linii kolejowej Szczecin- Gdańsk, oraz urządzeń towarzyszących stacji kolejowej w Runowie Pomorskim. Zakłada się wykorzystanie istniejących bocznic kolejowych dla potrzeb ruchu towarowego, dla obsługi planowanych terenów działalności gospodarczej w Runowie i Węgorzynie. Studium zakłada turystyczne wykorzystanie istniejącej linii kolei wąskotorowej w obecnej formie we współpracy z sąsiednimi gminami na trasie jej przebiegu, lub alternatywnie- wykorzystanie jej fragmentów jako szlaku rowerowego, po przeprowadzeniu wymaganej jej przebudowy.

7.         KIERUNKI MODERNIZACJI I ROZBUDOWY UKŁADU SIECI I URZĄDZEŃ INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ

1.         Zakłada się w studium utrzymanie istniejącego systemu zaopatrzenia miasta i gminy w wodę, opartego o system studni głębinowych oraz rozbudowę magistralnej i rozdzielczej sieci wodociągowej na terenach planowanej nowej zabudowy. Dla osiągnięcia właściwego poziomu zaopatrzenie mieszkańców gminy i miasta w wodę zakłada się w szczególności:

uzupełnienie stacji uzdatniania wody w Węgorzynie o nowe studnie głębinowe;

budowę zbiornika wyrównawczego w Węgorzynie dla poprawy zaopatrzenia miasta w wodę;

rozbudowę miejskiej sieci wodociągowej o nowe linie magistralne i podłączenie do nich układów zaopatrzenia w wodę Runowa Pomorskiego, rejonu ul. Kościuszki oraz południowej części miasta;

modernizację sieci wodociągowych na terenach miejscowości: Ginawa, Wiewiecko, Winniki;

likwidację niewykorzystywanych hydroforni w miejscowościach Dłusko, Podlipce i Przytoń;

zasilenie miejscowości Chwarstno i Trzebawie oraz nowych terenów rekreacyjnych w otoczeniu jeziora Woświn z wodociągu Cieszyno za pośrednictwem rozbudowanej sieci wodociągowej przebiegającej w kierunku północnych wzdłuż brzegów jeziora; poprzedzone likwidacją nieużytkowanych odcinków sieci wodociągowej tej miejscowości;

zasilenie miejscowości Dłusko, Podlipce i Sarnikierz za pośrednictwem rozbudowanej sieci wodociągowej miejscowości Winniki poprzedzone likwidacją nieużytkowanych odcinków sieci wodociągowej tych miejscowości;

połączenie w jeden system sieci wodociągowych miejscowości Rogówko, Przytoń i Brzeźniak z wykorzystaniem ujęcia wody w Rogówku, poprzedzone likwidacją studni w miejscowościach Przytoń i Brzeźniak;

2.         Studium zakłada rozbudowę systemu budowli hydrotechnicznych a w tym:

budowę jazu na jeziorze Żabice;

budowę zastawek na kanale Połchowo;

budowę grobli na kanale Sielsko- Mielno, na rzece Przytonka;

odbudowę jazu na jeziorze Woświn;

możliwości budowy elektrowni wodnych w korzystnych pod względem warunków terenowych miejscach, przy założeniu maksymalnego wykorzystania istniejących urządzeń hydrotechnicznych.

3. Zakłada się utrzymanie istniejących studni awaryjnych dla zapewnienia zaopatrzenia ludności w wodę w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych. Dla zaopatrzenie w wodę dla celów przeciwpożarowych zakłada się utrzymanie istniejących basenów przeciwpożarowych oraz wykorzystanie wycofywanych z użytkowania ujęć wody.

4.         Zakłada się utrzymanie istniejącego systemu oczyszczania ścieków oraz poprawy jego działania z rozbudową istniejącego systemu kanalizacji. System ten winien docelowo objąć wszystkie obszary zainwestowane gminy i stworzyć dogodne warunki dla wprowadzania nowej zabudowy na terenach wskazanych na ten cel. Priorytetowym zadaniem inwestycyjnym jest budowa nowych sieci kanalizacyjnych na terenach wiejskich, nie wyposażonych obecnie w zbiorczą sieć kanalizacyjną. Dla osiągnięcia właściwego poziomu obsługi mieszkańców gminy w tej dziedzinie zakłada się w szczególności:

sukcesywną rozbudowę miejskiej oczyszczalni ścieków dla zaspokajania potrzeb nowo przyłączanych terenów;

modernizację miejskiej sieci kanalizacyjnej, jej rozbudowę o nowy kolektor w rejonie ul. Kościuszki i południowej części miasta oraz przepompowni ścieków w rejonie ul. Runowskiej;

budowa sieci kanalizacyjnej dla terenów osiedla PKP w Runowie Pomorskim oraz połączenie tego systemu z miejska oczyszczalnią ścieków;

budowę sieci kanalizacji na terenach miejscowości: Gościsław, Runowo Pomorskie oraz w Cieszynie, Chwarstnie, Mielnie, Trzebawiu, Połachowie, Winnikach przy wykorzystaniu koncepcji budowy kanalizacji sanitarnej, wykonanej dla Związku Gmin Ińskiego Parku Krajobrazowego.

5. Zakłada się w studium dla potrzeb ciepłownictwa wykorzystanie istniejących lokalnych kotłowni na terenie miasta i w wybranych miejscowościach na terenie gminy, po przeprowadzeniu ich gruntownej modernizacji. Rozwój ciepłownictwa na obszarze gminy i miasta jest ściśle powiązany z planowaną budową sieci gazowej, ponieważ głównie to paliwo na być docelowo wykorzystywane do wytwarzania ciepła. Budowa gminnej sieci gazowej będzie powiązana z funkcjonowaniem gazociągu wysokiego ciśnienia, przyłączonego do linii przesyłowej relacji Szczecin- Piła. Gazyfikacja terenów miasta i gminy będzie przebiegać za pośrednictwem gazociągów średniego ciśnienia, zasilanych ze stacji redukcyjno-pomiarowej I stopnia zlokalizowanej na terenach miasta. Sieć gazowa średniego ciśnienia obejmie, prócz terenów miasta odbiorców z następujących miejscowości: Brzeźniak, Cieszyno, Chwarstno, Dłusko, Gardno, Ginawa, Kąkolewice, Kraśnik, Lesięcin, Mielno, Mieszewo, Podlipce, Połchowo, Przytoń, Rogówko, Runowo, Runowo Pomorskie, Sielsko, Sulice, Trzebawie, Wiewiecko, Winniki, Zwierzynek. Zaopatrywanie pojedynczych odbiorców będzie się odbywać z użyciem domowych reduktorów gazu.

6.         Zakłada się utrzymanie zasilania miasta w energię elektryczną z istniejącej rozdzielni zlokalizowanej w północnej części miasta w rejonie ulicy Kopernika, powiązanej z istniejącą linią przesyłową wysokiego napięcia. Dla rozbudowy sieci energetycznej zakłada się:

dla poprawy funkcjonowania istniejącej sieci średniego i niskiego napięcia zakłada się budowę nowej kablowej linii 15kV łączącej istniejące i planowane stacje transformatorowe na terenie miasta;

budowę stacji transformatorowych dla hali sportowej oraz dla stacji uzdatniania wody w Węgorzynie;

budowę nowych linii średniego napięcia oraz stacji transformatorowych dla nowych terenów przeznaczanych pod inwestycje, w szczególności dla planowanych stref produkcyjnych na północ od miasta w rejonie Runowa Pomorskiego oraz w rejonie miejscowości Cieszyno i Trzebawie;

modernizację i rozbudowę elementów oświetlenia ulicznego na terenach miasta oraz budowę nowych systemów w miejscowościach na terenie gminy;

rozwijanie alternatywnych źródeł pozyskiwania energii, w szczególności z wykorzystaniem: małych elektrowni wodnych, lokalizowanych w miejscach o odpowiednich warunkach terenowych (z wykorzystaniem jazów i kanałów dawnych młynów wodnych oraz nowo budowanych podpiętrzeń) na całym terenie gminy oraz siłowni wiatrowych lokalizowanych w rejonie zawartym pomiędzy zabudowaniami miejscowości: Chwarstno, Mielno, Runowo, Sielsko oraz drogami powiatowymi o numerach: 41552, 41553, 41554; lokalizacje elektrowni wiatrowych na tym terenie muszą być poprzedzone studium krajobrazowym.

7.         Zakłada się rozbudowę istniejącej centrali telefonicznej oraz rozbudowę sieci telekomunikacyjnych na terenie miasta i gminy. Nowe tereny przewidziane w studium pod zabudowę mieszkalno-usługową będą wyposażane w dodatkowe sieci telekomunikacyjne. Studium ustala możliwość wznoszenia nowych nadajników telefonii komórkowej na terenie całej gminy zgodnie z wzrastającym zapotrzebowaniem, przy zachowaniu wymogu przeprowadzania analiz krajobrazowych w Granicach Ińskiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny oraz w otoczeniu miejscowości objętych strefami ochrony konserwatorskiej opisanymi szczegółowo w rozdziale czwartym II części studium : „Kierunki ochrony środowiska kulturowego i krajobrazu”.

8.         Gospodarka odpadami stałymi będzie prowadzona przy wykorzystaniu własnego wysypiska, położonego w miejscowości Kraśnik Łobeski. Dla wykorzystania w pełni jego możliwości tego wysypiska, zakłada się jego rozbudowę poprzedzoną gruntowną modernizacją i przystosowanie go do roli międzygminnej składnicy odpadów. Studium ustala sukcesywną rekultywację wyłączonych z użytkowania mogielników w Brzeźniaku, z przeznaczeniem ich pod zalesienie.

8.         ZASADY PROWADZENIA POLITYKI PRZESTRZENNEJ I PROGRAM PRAC PLANISTYCZNYCH DLA OBSZARÓW WSKAZANYCH DO OBJĘCIA MIEJSCOWYMI PLANAMI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

1.         Przyjęcie zasady zrównoważonego rozwoju jako podstaw strategii rozwoju całego regionu uznaje się także za podstawową zasadę służącą ukierunkowaniu długookresowej strategii rozwoju przestrzennego miasta i gminy Węgorzyno. Wiąże się z tym przyjęcie celów polityki przestrzennej w jej obszarze obejmujących:

rozbudowę systemu terenów chronionych i wkomponowanie przyjętych zasad ich ochrony w procesy społeczno - gospodarczego rozwoju i zagospodarowania przestrzennego gminy, z eliminacją uciążliwych wpływów na stan środowiska,

pełną ochronę dziedzictwa kulturowego, połączoną z utrwalaniem korzystnych cech historycznie wykształconej, wartościowej struktury funkcjonalno – przestrzennej obszarów zainwestowanych miasta i gminy,

efektywny rozwój miasta, dostosowany do zróżnicowanych przestrzennie uwarunkowań, połączony z przeprowadzeniem kompleksowej restrukturyzacji jego struktury funkcjonalno - przestrzennej,

poprawę ładu przestrzennego na terenach gminy i miasta oraz sprawnego funkcjonowania układu komunikacyjnego i sieci inżynieryjnych,

wykorzystanie szczególnego położenia miasta przy ważnym korytarzu komunikacyjnym drogi krajowej nr 20.

2.         Realizacja ww. celów powinna doprowadzić do mierzalnej poprawy standardów:

ekologicznych, związanych z poprawą stanu środowiska przyrodniczego gminy, wzmocnieniem  kondycji i walorów użytkowych oraz zapewnieniem jego stabilnej równowagi,

ładu społecznego, polegającego na powszechnej poprawie warunków życia, w tym m.in. wysokiej dostępności do usług i miejsc pracy oraz odpoczynku,

ładu ekonomicznego, związanego z ekonomizacją kosztów utrzymania miasta, tworzeniem udogodnień dla rozwoju i działalności gospodarczej, przy minimalizacji obciążeń dla środowiska i infrastruktury,

ładu estetyczno - funkcjonalnego, związanego z poprawą strony estetycznej i technicznej terenów mieszkaniowych, zagrodowych oraz produkcyjno-usługowych.

3.         Przyjęte wyżej cele polityki przestrzennej gminy będą respektowane w ramach opracowania planów miejscowych zagospodarowania przestrzennego oraz przy podejmowaniu decyzji dotyczących zagospodarowania i rozwoju przestrzennego miasta. Obejmą one także prowadzenie stałego monitoringu zmian w zagospodarowaniu przestrzennym.

4.         Ustalanie przeznaczenia terenów i zasad jego zagospodarowania, należące do zadań własnych władz samorządowych, będą podejmowane na podstawie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, opracowanych z uwzględnieniem przyjętych w studium zasad prowadzenia polityki przestrzennej. W przypadku braku planów, przy respektowaniu obowiązujących przepisów prawa ustalanie przeznaczenia terenów i zasad jego zagospodarowania będzie przedmiotem decyzji administracyjnych.

5. Przy sporządzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego ustalać się będzie szczegółowe zasady kształtowania ich układów zabudowy oraz komunikacji, poprzez:

zachowanie istniejącego układu drogi wiejskiej lub odtworzenie pierwotnych form majdanu w majątkach,

ustalanie lokalizacji zabudowy wg lokalizacji istniejącej oraz nawiązania do najstarszej zabudowy

wymóg dostosowania nowej zabudowy do podstawowych cech stylowych najstarszych budynków - w tym - wysokość zabudowy, usytuowanie kalenicy w stosunku do ulicy, kształt dachu, rozłożenie i wymiary otworów okiennych i drzwiowych

stosowanie tradycyjnych rozwiązań materiałowych, w tym kolorystyki występującej lokalnie w miejscowości

ograniczenie lokalizacji od strony frontowej (ulicy) nowych obiektów gospodarczo-usługowych o ile nie wynika to z zabudowy sąsiadujących siedlisk

zachowanie tradycyjnych podziałów parcelacyjnych i lokalizację siedlisk w układzie lokalnym z dopuszczeniem podziału szerokich działek prostopadle do ulicy (drogi) zszerokością frontu pozwalającą na zlokalizowanie w linii zabudowy budynku w formie regionalnej.

zakazu podziałów poprzecznych i lokalizacji kolejnych linii zabudowy mieszkalnej równolegle do drogi wiejskiej

zachowanie jak najliczniejszej zewidencjonowanej, wartościowej zabudowy historycznej (powstałej do 1950 r.)

utrzymanie budynków w dobrym stanie technicznym, ograniczenie zmian bryły, detalu architektonicznego oraz pozostałego wystroju.

ograniczenie rozbudowy i nadbudowy poddaszy w części frontowej i elewacjach bocznych.

dopuszczenie realizacji nowej zabudowy mieszkalnej w gabarytach i na lokalizacji zabudowy dotychczasowej, w nawiązaniu do usuniętej lub w oparciu o typ zabudowy regionalnej.

dopuszczenie adaptacji części lub całości zabudowy gospodarczej na cele mieszkalne lub usługowe oraz przeznaczanie na cele usługowe budynków mieszkalnych z podkreśleniem ich dotychczasowej funkcji i formy w tym zachowaniu kształtu dachu i materiału pokrycia.

wprowadzenie zakazu lokalizacji zabudowy tymczasowej

wprowadzenie zakazu lokalizacji wolnostojących nośników reklamowych (tzw. bildbaordów), na tle obiektów historycznych, zespołów zieleni iotwartego krajobrazu.

zachowanie i odtwarzanie brukowanych nawierzchni ulic wiejskich i realizację chodników z materiału bruko- lub cegło- podobnych.

6. Dla uniknięcia wprowadzania zabudowy mieszkaniowej i zagrodowej na tereny rolne (co dopuszczane jest szczególnymi przepisami) wprowadza się zakaz zabudowy terenów rolnych i przewidzianych do zalesienia. Podjęcie jakiejkolwiek działalności inwestycyjnej dla tych terenów należy poprzedzić obowiązkowym opracowaniem miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

ANEKSY

Tabela 14. Stanowiska zaklasyfikowane do strefy W. I ochrony stanowisk archeologicznych

Tabela 15. Stanowiska zaklasyfikowane do strefy W. II ochrony stanowisk archeologicznych

Tabela16. Stanowiska zaklasyfikowane do strefy W. III ochrony stanowisk archeologicznych